Page Text
________________
२७४ ]
सिद्धान्तकौमुदी। [ उणादिब्राजितिालिः । सादिः सारथिः । निघातिर्लोहघातिनी। वाशिरग्निः । वादि. विद्वान् वारिगंजबन्धनी । जले तु कीवम् । बाहुलकाद्वारिः पथिकसंहतो। ५६५ नहो भश्च । नाभिः स्यारक्षत्रिये पुंसि । प्राण्यङ्गे तु स्त्रियाम् । पुंस्यपीति केचित् । ५६६ कृषेर्वृद्धिश्छन्दसि । कार्षिः । ५६७ श्रः शकुनौ । शारिः शारिका । ५६८ कृत्र उदीचां कारुषु । कारिः शिल्पी। ५६६ जनिघसिइञ्प्रत्यय इत्यर्थः । वाशिरिति । इनो मित्त्वादुपधावृद्धिः । शेषं स्पष्टम् । नहो भश्च । णह बन्धने, अस्मादिञ् स्यात् हकारस्य भकारश्च । नाभिरिति रूपम् । कृषवृद्धिश्छन्दसि । कृष विलेखने इत्यस्म दिन वृद्धिश्वेत्यर्थः । कार्षिरिति । ऋकारस्य आर् वृद्धिः । लोके तु इगुपधात्किदित्यनेन इनि कृषिरित्येव । श्रः शकुनी। शृ हिंसायामस्माच्छकुनौ वाच्ये इञ् स्यात् । शारिरिति । इओ मित्त्वाद् वृद्धिः । कृञ उदीचां कारुषु । डु कृञ् करणे, अस्मात्कारुषु शिल्पिषु वाच्येषु इञ् स्यात् । कारिः । जनिघसिभ्यामिण् । हिंसागत्योः, वा शब्दे, वद व्यक्तायां वाचि ण्यन्तः, वृञ् वरणे ण्यन्तः । वासिरिति दन्त्यसकारवान् । सूत्रेऽष्टमस्तु तालव्यशकारवान् । यमपि छेदनसाधने प्रयुज्यते । वास्यादीनामिव करणानां कर्तृव्यापार्यत्वनियमादिति वैशेषिकाः । वास्यर्थ. मित्यत्र 'स्को:-' इति सलोपः प्राप्नोतीति भाष्यम् । वापिरुदकाधारः। वापी प्रसिद्धा । 'राजिः स्त्री पङ्किरेखयोः' इति मेदिनी। इह वादीति ण्यन्तनिर्देशऽपि बाहुलकादण्यन्तादपि इञ् , तथा च भूवादिसूत्र वदन्तीति वादयो वाचका इति न्यासकारादयः । 'वारिः स्मृता सरस्वत्यां वारि ह्रीबेरनीरयोः । वारी घटीभवन्धन्योः' इति विश्वः । हृञ् हरणेऽस्मादि । 'हारिः पथिकसन्तानद्यूतादिभङ्गयोः स्त्रियाम्' इति मेदिनी । नहः । णह बन्धनेऽस्मादिञ् स्यात् । भश्चान्तादेशः। स्त्रियामिति। लिहानुशासने स्त्रिया मित्यधिकारे 'नाभिरक्षत्रिये' इति सूत्रितत्वादिति भवः। पुंस्यपीति । तथा च मेदिनी । 'नाभिर्मुख्यनृपे चकमध्यक्षत्रिययोः पुमान् । द्वयोः प्राणिप्रतीके स्यास्त्रियां कस्तूरिकामदे' इति । भारविश्व पुंसि प्रायुत, 'समुच्छ सत्पङ्कजकोशकोमलैरुपाहितश्रीण्युपनीविनाभिभिः' इति । कृषः। कृष विलेखनेऽस्मादिन वृद्धिश्च । 'इको गुणवृद्धी' इतीकः स्थाने एव वृद्धिरित्युदाहरति कार्षिरिलि। भाषायां तु. कृषिरित्येव । श्रः । शू हिंसायामस्माच्छकुनौ काच्ये हस्यात् । शारिनालोपकरणे स्त्रियां शकुनिकान्तरे । युद्धार्थगजपर्याणे व्यवहारान्तरेऽगि ' इति मेदिनी। कपिलिकादित्वाल्लत्वम् । 'शालिस्तु कलमादौ च गन्धमारिके पुमान्' इति मेदिनी । कृन । करोतेरिस्यादुदीचा मते कारुषु वाच्येषु । 'कारिः बियां क्रियायां स्यावा.
| SR No. | 006151 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 716 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 17 MB |