Page Text
________________
२६४]
सिद्धान्तकौमुदी। [ उणादिताम्बूलम् । 'शृणातेढुंग्वृद्धिश्च' (गण २०३)। शार्दूलः । 'दुक्कोः कुक्च' (गण २०४ ) । दुकूलम् । कुकूलम् । ५३१ कुवश्चट दीर्घश्च । कूची चित्र. लेखनिका । ५३२ समीणः । समीचः समुद्रः । समीची हरिणी । ५३३ सिवेष्टरू च । सूचो दर्भाङ्कर । सूची। ५३४ शमेन् । शम्बो मुसलम् । ५३५ उल्बादयश्च । बचन्ता निपात्यन्ते । 'उच समवाये' । तस्य लत्वं वृद्धिश्च । अगिवगिमगि इति दण्डकपठितो लगिगत्यर्थः । अस्मात्पिादेलच् सिद्धः । वृद्धिरपि भवतीत्यर्थः । कुसूलमिति । पिञ्जादित्वा दूलच् । कुस श्लेषणे धातुः। तमेव॒ग्वृद्धिश्च । तमु ग्लानौ, अस्माद् ऊलच्सनियोगेन बुगागमः धातोद्धिश्च स्यात् । तम्बूलमिति । शृणातेवुक वृद्धिश्च । शृ हिंसायाम् , अस्माद् ऊलच्संनियोगेन दुगागमः वृद्धिश्च स्यातामित्यर्थः । दुक्वोः कुक् च । दु गती, कु शब्दे, आभ्यामूलच्संनियोगेन कुक् च निपात्यत इत्यर्थः । कुवश्चड् दीर्घश्च । कु शब्दे, अस्माचट्प्रत्ययोः दीर्घश्च धातोरित्यर्थः । कूचः कुचपर्यायः । 'कुचकूचौ स्तनौ मतौ' इति कोशात् । प्रत्ययस्य टित्त्वे फलमाह कूचीति । समीणः । सम्युपपदे इण् गतावित्यस्मात् चट स्यात् , दीर्घश्च धातोः । समीच इति । धातोर्दीर्घ रूपन् । टित्त्वफलं दर्शयन्नुदाहरति समीचीति । सिवष्टरूच । षिवु तन्तुसन्ताने, अस्माचट्प्रत्ययः स्यात् , धातोष्टरूत्वं चेत्यर्थः । शमेन् । शम उपशम, अस्मादन् स्यात् । शम्ब इति रूपम् । उल्बादयश्च । एते बन्नन्ता निपात्यन्त इत्यर्थः । धातुं दर्शयति उच समवाय इति । हृतम्' इति विश्वः । ताम्बूलादयोऽप्यत्र द्रष्टव्याः । तमु ग्लानौ, वुग् दीर्घत्वं च । 'ताम्बूलो नागवल्ल्यां स्त्री क्रमुके तु नपुंसकम' इति मेदिनी । श हिंसायाम् , धातो. द्धिदुगागमश्च । 'शार्दूलो राक्षसान्तरे । व्याघ्र च पशुभेदे च पत्तने तूत्तरस्थितः' इति मेदिनीविश्वप्रकाशौ । उत्तरस्थित उत्तरपदभूतः । शार्दूलशब्दस्तु श्रेष्ठवाची राजशार्दूल इति यथा । दु गतौ, कुङ् शब्दे, अनयोः कुक् च । 'दुकूलं श्लक्ष्णवस्त्रे स्यात् चौमे च' इति मेदिनी । कुकूलं शङ्कसहीणे श्वघे ना तु तुषानले' इति विश्वमेदिन्यो । 'शिरीषादपि मृदङ्गी केयमायतलोचना । अयं क्व च कुकूलाऽमिककशो मदनानलः' इति प्रयोगश्च । कुवः । कु शब्दे । कूचः स्तनः । 'कुचकूची स्तनौ मतौ' इति विश्वः । कूचीति । टित्त्वान्डीप् । समीणः । इण गतावस्मात्सम्युपपदे चट् स्याद्दीर्घश्च धातोः। सिवः । षिवु तन्तुसन्तानेऽस्माचट प्रत्ययः स्याटेरूत्वं च टित्त्वान् डीप् । 'सूची तु सीवनद्रव्येऽप्याशिकाभिनयान्तरे' इति मेदिनी। शमः । शम उपशमे । 'शम्बः स्यान्मुसलानस्थलोहमण्डलके पवौ ।
| SR No. | 006151 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 716 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 17 MB |