Page Text
________________
W
२५६ ]
सिद्धान्तकौमुदी। [ उणादिः वहिश्रिश्रुयुगुग्लाहात्वरिभ्यो नित् । वह्निः । श्रेणिः । श्रोणिः । योनिः । द्रोणिः । ग्लानिः । हानिः । पूर्णिः । बाहुलकाम्लानिः । ४६२ घृणिपृश्निपा. णिचूर्णिभूणि । एते पञ्च निपात्यन्ते । घृणिः किरणः। स्पृशतेः सलोपः। पृश्निरल्पशरीरः । पृषेर्वृद्धिश्च । पाणिः पादतलम् । चरेरुपधाया उत्वम् । चूर्णिः कपर्दकशतम् । बिभर्तेरुत्वम् । भूणिर्धम्णी , ४६३ वृदृभ्यां विन् । वर्विघं. स्मरः । दर्विः । ४६४ जशृस्तृजागृभ्यः किन् । जीविः पशुः । शीविहिनः । स्यादिति नकार लोपविधानं कृतम्। वहिश्रिश्रुयु । वह प्रापणे. श्रिञ् सेवायाम, श्रु श्रवणे, यु मिश्रणे, द्रु गतौ, ग्लै हर्षक्षये ओ हाक् त्यागे, जि त्वरा संभ्रमे, एभ्यो निप्रत्ययः स्यात् , स च नित् । नित्त्वं स्वरार्थम् । तूर्णिरिति । त्वरधातोः प्रत्यये ज्वरत्वरेत्यूठि रषाभ्यामिति णत्वम् । घृणिपृश्नि । एते निपात्यन्ते । घृणिरिति । पृ क्षरणदीप्त्योरित्यस्मान्नि प्रत्यये णत्वम् । गुणाभावो निपातनात् । पृश्नीति । स्पृश संस्पर्शने इत्यस्मात्प्रत्यये सकारलोपो गुणाभावश्च निपात्यते । पाणिरिति । पृषु सेचने, अस्माग्निप्रत्यये धातोद्धिनिपात्यते । ऋकारस्य आर् वृद्धिः, रषाभ्यामिति णत्वम् । चूर्णिरिति । चर गतावित्यस्मान्निप्रत्यये रषाभ्यामिति णत्वम् उपधाया ऊत्वं निपात्यत इत्यर्थः । भूणिरिति । डु भृञ् धारणपोषणयोः, अस्मान्नि प्रत्यये धातो. रन्त्यस्य ऊवं निपात्यते, रपरत्वम् , रषाभ्यामिति णत्वम् । वृदृभ्यां विन् । वृञ् 'अमिषैश्वानरेऽपि स्याचित्रकाख्यौषधौ पुमान्' इति मेदिनी। वहि । वह प्रापणे, श्रिञ् सेवायाम् , श्रु श्रवणे, यु मिश्रणे, द्रु गती, ग्लै म्लै हर्षक्षये, श्रोहाक् न्यागे, नित्वरा संभ्रमे, एभ्यो निः प्रत्ययः स्यात्स च नित् । 'वहिवैश्वानरेपि स्याचित्रका. ख्यौषधौ पुमान्' इति मेदिनी। श्रेणिः पङ्कः । 'निश्रेणिस्त्वधिरोहिणी। श्रेणिः स्त्रीपुंसयोः पङ्को समाने शिल्पिसंहतो' इति मेदिनी । श्रोणिः कटिप्रदेशः। 'कटिः श्रोणिः ककुद्मती इत्यमरः। योनिर्भगम् । 'योनिः स्त्रीपुंसयोश्च स्यादाकरे स्मरमन्दिरे' इति मेदिनी । द्रोणिः सेचनी । 'कृदिकारात्-' इति डी.ष द्रोणी। 'द्रोणोऽस्त्रिया. माढके स्यादाटकादिचतुष्टये । पुमान् कृपीपतौ कृष्णकाके स्त्री नीवृदन्तरे' इति मेदिनी ग्लानिदौर्बल्यम् । हानिरपचयः क्षयश्च । तूणिर्मानः। घृणि । घृ सेचने, स्पृश संस्पर्शने, पृषु सेचने, चर गतौ, डुभृञ् धारणपोषणयोः। नि प्रत्ययो गुणाभावश्च निपात्यते । 'घृणिः पुनः। अंशुज्वालातरङ्गेषु' इति हेमचन्द्रः । 'पृश्निरल्पतनौ' इत्यमरः । 'पाणिः स्यादुन्मदस्त्रियाम् । स्त्रियां द्वयोः सैन्यपृष्ठे पादप्रन्थ्यधरेऽपि च' इति मेदिनी । भूणिरिति । 'तक्का न भुणिः' इति मन्त्रभाष्ये तु भूणिर्धारकः पोषको वेति व्याख्यातम् । वृदृ । वृञ् वरणे, दृङ् आदरे, स्त्रियां 'कृदिकारात्-'
| SR No. | 006151 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 716 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 17 MB |