Laghu Siddhant Kaumudi Part 03

SR No.: 006150
Original Sutra Author: N/A
Author: Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
Publication Year: 1982
Total Pages: 714
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 18 MB

Page 584

प्रकरणम् ६० बालमनोरमा-तत्त्वबोधिनीसहिता। [५८१ कारयति । अभ्यार' किस सकरपदं मिथ्या कारयति । 'खरितजितः कभिप्राये क्रियाफले ( सू २१५८)। यजते । सुनुते । कभिप्राये किम्शस्विजो यजन्ति । मुन्वन्ति । २७४१ अपाद्वदः । (१-३-७३) न्याय. मपबदते । कमिधार, इत्येत, अपवदति । 'णिचश्च' (सू २५६४) ।कारयते । २७४२ समुदभ्यो यमोऽनन्थे । (१-३-७५) श्रग्रन्थे इति इछेदः । ब्रीहीन संयन्ते । भारमुद्यग्छते । वरमायच्छते । अग्रन्थे किम्उगच्छति वेदम् , श्य धेगन्तुमुधमं करोतीत्यर्थः । कञभिप्राये इत्येव । व्रीहीन् सयच्छति । २७४३ अनुपसर्गाशः । (१-३-७६) गां जानीते । अनुपसर्गात् किम्-'साग लोकं न प्रजानाति' । कथं तर्हि भट्टिः-'इत्थं नृपः पुर्वमवालुलोच ततोऽनुजज्ञे गमनं सुतस्य' इति कर्मणि लिट् । नृपेणेति विपरिणामः । २७४४ विभाषोपपदेन प्रतीयमाने । (१-३-७७) स्वरिइत ऊर्य रिति निकत्तम् । अपाद्वदः । अपपूर्वाद्वदधातोरात्मनेपदमित्यर्थः । न्यायसपवदते इति । वदनेन निरस्यतीत्यर्थः । 'किमिह वचनं न कुर्यात्नास्ति बचनस्यातिभारः' इति न्यायात् । समुदाझ्यो । सम् , उत् , प्राङ् एतत्पूर्वाद् अप्रन्थविषयकाद् यमेरा मनेपदमित्यर्थः । ब्रीहीन् संयच्छते इति । संगृह्: गातीत्यर्थः । भारमुच्छते इति । उद्गृहणातीत्यर्थः । वस्त्रमायच्छते इति । कठ्यादौ निबनातीत्यर्थः । कत्रभिप्राये इत्येवेति । वीहीन् संयच्छतीति । परार्थ संगृह्णातीत्यर्थः । 'आङो यमहनः' इत्येव सिद्धे आमहणं सकर्मकार्थम् , तस्य अकर्मकादेव प्रवृत्तेरिति बोध्यम् । अनुपसर्गाज्ज्ञः । अनुपसर्गाद् ज्ञाधातोरात्मनेपदमित्यर्थः । 'अकर्मकाच' इत्येव सिद्धे सकर्मकार्थमिदम् , तदाह गां जानीते इति । कथमेति । अनुपूर्वकस्य अनुमत्यर्थकस्य ज्ञाधातोरुपसर्गपर्वकतया प्रकृतसूत्रस्याप्रवृत्ते सकर्मकतया 'अकर्मकाञ्च' इत्यस्याप्यप्रवृत्तेः अनुजज्ञे इति कयमात्मनेपदमित्यर्थः । समाधत्ते कर्मणि लिडिति । तथा च 'भावकर्मणोः' इत्यात्मनेपदमिति भावः । सुतस्य गमनमनुज्ञातमित्यर्थः फलति । नन्वेवं सति नृप गाम् । ण्यन्तस्तुच्चारण वृत्तिः सकर्मकः । उच्चारयतीति । निःसारयतीत्यर्थः । असकृदुच्चारणे तु धातोलक्षणा, आत्मनेपदं तु द्योतकम् , तेनैव द्योतितत्वाद् 'नित्यवीप्सयोः' इति न द्विवचनम् । ऋत्विजो यजन्तीति । दक्षिणादिकं तु न यागफलम् । वर्गकामो यजे तेत्यादिना स्वर्गायुद्देशेन यागादिविधानात्स्वर्गादिरेव फलमिति भावः । समुदाङ्झ्यो । 'आलो यमहनः' इत्येव सिद्ध प्रापर्वकस्य वचनं सकमैकार्यमिति ध्वनयन्नुदाहरति वस्त्रमायच्छत इति । अनुपसर्गाज्ज्ञः । 'अक