Laghu Siddhant Kaumudi Part 03

SR No.: 006150
Original Sutra Author: N/A
Author: Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
Publication Year: 1982
Total Pages: 714
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 18 MB

Page 533

५३० ] सिद्धान्तकौमुदी। [मामातुसने व्यसने पर्यसने च' (वा १७४६ )। विविध विरुद्धं वोरक्षेपणं व्यसनम् । उत्पुच्छयते । विपुच्छयते । परिपुच्छयते । 'भाण्डात्समाचयने' ( वा १७४४)। संभाण्डयते, भाण्डानि समाचिनोति, राशीकरोतीत्यर्थः । समबभाण्डत । 'चीवरादर्जने परिधाने च' (वा १७४५)। संचीवरयते भिन्तुः, चीवराण्यजयति, परिधत्ते वेत्यर्थः । २६७७ मुण्डमिश्रलक्षणलवणवतवस्त्रहलकलकृततूस्तेभ्यो णिच् । (३-१-२१) कृमर्थे । मुण्डं करोति मुण्डयति । 'व्रतादोजनतनिवृत्त्योः ' ( वा ५०६०)। पयः शूदानं वा व्रतयति । 'वस्त्रासमाच्छादने (वा २०६१)। संवत्रयति । 'हल्यादिभ्यो ग्रहणे' (वा ५०६२)। 'हलिकल्योरदन्तस्वं च निपात्यते' ( वा १७४७)। हलिं कलिं वा गृह्णाति हलयति कलयति । महद्धलं हलिः । परत्वाद् वृद्धौ सत्यामपीष्ठवभावेनाऽगेव त्पादयन्नित्यर्थः । पुच्छभाण्ड । पुच्छादुदसने। इति वा किम् । उत्पुच्छयते इति । विविधं विरुद्धं वा पुच्छमुत्क्षिपतीत्यर्थः । भाण्डात् समाचयने । इत्यपि वार्तिकम् । समबभाण्डतेति । उपसर्गसमानाकारं पूर्वपदं ध तुसंज्ञाप्रयोजके प्रत्यये चिकीर्षिते पृथक्क्रियते इत्युक्तत्वात् संभाण्डशब्दात् क्यब्यपि भाण्डशब्दात् प्रागेवाडिति भावः । एवम् उदपुपुच्छत इत्यादावपि । चीयरादर्जने । इत्यपि वार्तिकम् । मुण्डमिश्र । कृार्थे इति। शेषपूरणमिदम् 'शब्दवैर-' इत्यतः करणे इत्यनुवृतेरिति भावः । व्रताद्भोजन । इति वार्तिकम् । पयः शूद्रान्नं वा वतयतीति । पयो भुङ्क्ते, शूद्रानं वर्जयतीत्यर्थः । वस्त्रात्समाच्छादने । इत्यपि वार्तिकम् । भाष्ये तु न दृश्यते । संवस्त्रयतीति । वस्त्रेण सम्पगाच्छादयतीत्यर्थः । वस्त्रं परिधत्ते इति वा । हल्यादिभ्यो ग्रहणे। इति वार्तेकम् । भाष्ये तु न दृश्यते। हलिकल्योरिति । हलिकली इदन्तौ । हलकल् शब्दावदन्तौ इदन्ती च । याविदन्तौ तयोरत्त्वं निपात्यत इति भाष्ये स्पष्टम् । हलथति कलयतीति। इत्यनुवृत्तरत्रापि क्रियाविशेष एव णिङ् । तमेव विशेषं दर्शय ते पुच्छादित्यादिना । कारोऽत्र 'णेरनिटि' इति णिणिचोः सामान्यग्रहणार्थो नित्यात्मनेपदार्थश्च । उदपुपुच्छत । मुण्डमिश्र । कृार्थ इति । क्वचिकिचासामान्ये, प्राचुर्येण तु क्रियाविशेष । ब्रतादिति । पयो व्रतयति, अनातीत्यर्थः । शूद्वान्नं व्रतयति, वर्जयतीत्यर्थः । वस्त्रादिति । समाच्छादने यो वस्त्रशब्दस्तस्मात्करोत्यर्थे णिजि. त्यर्थः । संवस्त्रयतीति । वस्त्राच्छादनं करोतीत्यर्थः। अदन्तत्वमिति । अयमेव निपातो वृद्धौ सत्यां टिलोप इत्यत्र ज्ञापकः । यदि पूर्व लोपो भवेत्तदाऽग्लोपकार्यसिद्धौ किमनेन निपातनेन। तथा च, अपीपटदिति सिध्यतीत्यादि चुरादिष्वेवो