Page Text
________________
५२६ ] सिद्धान्तकौमुदी। [नामधातुबन्धम् । तच्च लोहितशब्दस्यैव विशेषणम् । न तु डाचोऽसंभव त् । नाप्यादिशब्दप्रायाणाम् , तस्य प्रत्याख्यानात् । तथा च वार्तिकम्-'लोहितहाभ्यः क्यवचनम् , भृशादिवितराणि' (वा १७२६, ३०) इति । न त काम्पच हद क्यषोऽपि ककारः श्रयेत, उच्चारणसामादिति वाच्यम्, तथापि माय प्रत्याख्यानात् । पटपटायति, पटपटायते । कृम्वस्तियोग विनापीह डाम् । डाजन्तारक्यषो विधानसामर्थ्यात् । यत्त
लोहितश्यामदुःखानि हर्षगर्वपुखाति च ।
मूछोनिद्राकृपाधूमाः करुणा निस्वधर्मगी। इति पठित्वा श्यामादिभ्योऽपि क्यषि पदद्वयनुदाहरन्ति, ताज्यवार्तिकविरुद्धम् । तस्मात्तेभ्यः क्यळेव । श्यामायते । सुखादयो वृतिविषये तद्वति
तच्चेति । अभूततद्भावविषयत्वमित्यर्थः । असंभवादिति । श्रव्यहानुकरणाद् डाचो विहितत्वेन तस्य अभूततद्भावविषयत्वे अनुकरणत्व व भापत्तरिति भावः । नाप्यादिशब्दग्राह्याणामिति । श्यामादिशब्दानामिति शेषः । तस्यात आदिग्रहणस्येत्यर्थः । श्रादिग्रहणप्रत्याख्याने प्रमाणं दर्शयति तथा चेति ।। आदिग्रहणमपनीय लोहितशब्दाद् डाजन्तेभ्यश्च क्यवचनं कर्तव्यम् । इतसरा लोहितादिगणपठितानि श्यामादीनि प्रातिपदिकानि भृशादिष्वेव टिनीयानीत्ययः । एवं च श्यामादिशब्देभ्यः क्यढि आत्मनेपदभेवेति फलितम् । तस्यापति। आदिग्रहणस्येव क्यषः ककारस्यापि भाष्ये प्रत्याख्यातत्वादित्य : । पटपटाबतीति । 'अव्यक्तानुकरणाद् द्यजवरादिनितौ डाच्' इति पच्छब्दाद् डाचि विवक्षिते सति 'डाचि विवक्षिते द्वे बहुलम्' इति द्वित्वे 'नित्यमा डिते डाचि इति पूर्वखण्डान्तस्य तकारस्य उत्तरखण्डादेः पकारस्य च पररूपे एकसि न् पकारे, डित्त्वाट्टिलोपे पटपटाशब्दाद् डाजन्तात् क्यषि तदन्तालडादीति भावः । 'अभूततद्भावे' इति तु नात्र संवध्यते इत्युक्तम् । न झपटच्छन्दः पटरछब्दो वतीति युज्यते। ननु कृम्वस्तियोगाभावादिह कथं डाजित्यत आह अवस्तियोर विनापीति । भवत्यर्थसत्तामात्रेणेत्यर्थः । कुत इत्यत श्रार डाजन्ता ति । नहाप्येति । 'भृशादिष्वितराणि' इत्युक्तवार्तिकतद्भाष्यावरुद्धमित्यः । तस्मा. दिति । उक्तवार्तिकभाष्यविरोधात् तेभ्यः श्यामादिभ्यो भृश दित्वलक्षणः क्यडेव न तु क्यषित्यर्थः । ततश्च 'वा क्यषः' इत्यस्याप्रवृत्तेः कि वादात्मनेपदमेवेति साधु । धीरेत्यस्यैव धातुत्वे तु अवधौर्येत्यस्य साधुत्वमिति। तस्येति । श्रादिशब्द. स्येत्यर्थः । तस्यापीति । क्यषः ककारस्येत्यर्थः । एतेन 'नः क्रे' 'क्यस्य विभाषा'
| SR No. | 006150 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |