Laghu Siddhant Kaumudi Part 03

SR No.: 006150
Original Sutra Author: N/A
Author: Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
Publication Year: 1982
Total Pages: 714
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 18 MB

Page 508

प्रकरणम् ५६] शलमनोरमा-तत्त्वबोधिनीसहिता। [५०५ मोमूर्च्छतीत्यादि । प्रार्धधातुके इति विषयसप्तमी । तेन यडि विवक्षिते अजेीं, वेवीयते । अस्य यङ्लुङ् नास्ति, लुकापहारे विषयत्वासंभवेन वीभावस्याप्रवृत्तेः ।
॥ इति तिङन्ते यङ्लुक्प्रकरणम् ॥ अथ तिङन्ते नामधातुप्रकरणम् ॥ ५७॥
२६५७ सुप आत्मनः क्यच् । (३-१-८) इषिकर्मण एषित. इति छस्य लोपः । इत्गदीति । मोमूीषि, मोमोर्षि । मोमूच्छीमि, मोमोर्मि । मोमूर्खः । मोमूर्हि । प्रमोमूच्छीत् अमोमूः । सिप्यप्येवम् । लुङि 'अस्तिसिचः-' इति नित्यमीम् । अमोमूछी । अमोमूछिष्यत् । विषयसप्तमीति । 'अजेय॑घअपोः' इति वीभावविधौ आर्धधातुके इत्यनुवृत्तं विषयसप्तम्यन्तमाश्रीयते । नतु परसप्तम्यन्त. मित्यर्थः । ततः किमित्त आह तेनेति । विषयसप्तम्याश्रयणेनेत्यर्थः । विवक्षिते इति । यछि विवक्षिततः प्रागेव अजेर्वीभाव इत्यर्थः । एवं च कृते वीभावे हलादित्वा. द्यङ् लभ्यते इति मत्व ह वेवीयते इति । ननु अजेवाभावानन्तरं यङि सति तस्य 'योऽचि च' :ति पाक्षिको लुक् कुतो नोदाह्रियते इत्यत आह अस्य यङ्लुङ् नास्तीति । विषयत्वेति । लुका लुप्तयको भाविज्ञानविषयत्वाभावेनेत्यर्थः । इति श्रीवासुदेव दीक्षितविदुषा विरचितायां सिद्धान्तकौमुदीव्याख्यायां
बाल मनोरमाख्यायां यङ्लुगन्तप्रकिया समाप्ता । अथ नामधातु पक्रिया निरूप्यन्ते । सुप आत्मनः क्यच । प्रत्ययग्रहणपरिभाषया सुबन्तादिति लभ्यते । 'धातोः कर्मणः-' इति सूत्रात्कर्मण इच्छायां वेत्यनुवर्तते । कर्मण इति पञ्चमी। कर्मकारकादिति लभ्यते । सन्निधानादिच्छा प्रत्येव कर्मत्वं विवक्षितम् । श्रात्मन्शब्दः स्वपर्यायः । तादर्थ्यस्य शेषत्वविवक्षायां षष्ठी । स्वात्किर्मण इति लभ्यते । स्वश्च इच्छायां सन्निधापितत्वादेषितैव विवक्षितः। तथा च स्वस्मै यदिष्यते कर्मकारकं तवृत्तेस्सुबन्तादिच्छायां क्यज्वा स्यादिति फलति । मोमूर्थ । मोमूच्छीमि, मोमोनि। मोमूच्र्छः । मोमूर्मः । मोमूर्छाचकार । मोमूच्छिता । मोमू-तु, मोमोर्तु, मोमूर्तात् । मोमूर्हि । अमोमूच्छीत् । अमोमोः । अमोमूर्छः। मोमूच्छयत् । अमोमूीत् । अमोमूच्छिष्टाम् । अमोमूछिष्यत् ।
इति तत्त्वबोधिन्यां यङ्लुगन्तप्रकरणम् । सुप श्रात्मनः क्यच् । 'धातोः कर्मणः-' इति पूर्वसूत्रात् कर्मण इच्छायां वेत्यनुवर्तते । रातश्च सन्निधानादिच्छाकर्मण एव भवतीत्याह इषिकर्मण इति । परस्य पुत्रमि छतीत्यत्रातिप्रसङ्गवारणाय सूत्रे आत्मशब्द उपात्तः। स तु