Page Text
________________
४३८ ] सिद्धान्तकौमुदी।
{णिच्कावन्यतरस्यां स्नेहनिपातने । (७-३-३६) लीयतेर्माते क्रमान्नुग्लुकावागमौ वा स्तो पो स्नेहवे । विलीनयति, विलाय यति । विलाल यति, विलापयति वा घृतम् । ली ई इति ईकारप्रश्लेषादारवपक्षे जुन्न । उहद वे किम्लोहं विलापयति । 'प्रलम्भनाभिभवपूजासु लियो नित्यमा वमशिति वाच्यम्'
आत्त्वविधायकसूत्रं स्मारयति विभाषा लीयतेरिति । लीली ओरात्त्वं वा म्यादे. ज्विषये ल्यपि च इति व्याख्यातं प्राक् श्यन्विकरणे। तत्र 'लीयरे' इति यका निर्देशः, न तु श्यना । तेन 'ली श्लेषणे' इति नाविकरणस्य 'लील श्लेषणे इति श्यन्विकरणस्य च प्रहणमिति च प्रागुक्तं न विस्मतव्यम् । लीलोः । ली ला इत्यनयोः षष्ठीद्वि. वचनम् । णाविति । 'अर्तिही-' इत्यतस्तदनुवृत्तेरिति भावः । के हस्य तैलस्य निपातनं द्रावणं स्नेहनिपातनम् , तदाह स्नेहद्रवे इति । आत्त्वाभाव क्षे प्राह विलीनयतीति । लीलीडोरीकारान्तयो कि रूपम् । द्रवीकरोतीत्यर्थः । नीलीडोरात्त्वनुगभावपक्षे आह विलाययतीति । लाघातोढुंगागमे आह विलालरातीति । अत्र लातेरादादिकस्य कृतात्त्वलीयतेश्च ग्रहणम् , व्याख्यानात् । विलाप यतीति । लुगागमाभावे रूपम् । ननु कृतात्त्वस्य लीधातोरपि एकदेशविकृतन्यायेन लीत्वान्नुक् स्यादित्यत अाह ली ई इति । लोहं विलापयतीति । नुग्लुकोरभावाद त्त्वपक्षे पुक् । आत्त्वाभावे तु वृद्धयायादेशाविति भावः । प्रलम्भनाभिभवेति। प्रलम्भनं वञ्चना। अभिभवः ली श्लेषणे क्यादिः । लाग्रहणेन ला आदाने अदादिः कृतात्वौ लीलीटौ च त्रयोऽपि गृह्यन्ते । लीयतेरिति श्रौचित्यादिहापि यका निर्देश इत्युभयो पि ग्रहणम् । न च 'निरनुबन्धकप्रहणे न सानुबन्धकस्य ग्रहणम्' इति परिभा' या सूत्रेऽपि लीडो न ग्रहणमिति वाच्यम् , इयं हि परिभाषा 'वामदेवाड्यड्ड्यौ' इत्यत्र डित्त्वेन ज्ञापिता । ज्ञापनं च उत्सर्गतः सजातीयापेक्षमिति प्रत्ययग्रहणविषयत्वमस्याः कल्प्यते। यथा सदव्ययतव्यसमानाधिकरणेनेत्यत्र तव्यस्यैव ग्रहणं न तु तव्यतः, अत एव 'जबश्वयोः क्वि' इति सूत्रे जृणातिजीयत्योरुभयोर्ग्रहणमिति न्यासकृतोक्त । अतोऽत्र लीली. डोर्ग्रहणमिति सम्यगव । न चैवं 'दिव औत्' इत्यत्र निरनुबन्धपरिभाषया दिविति प्रातिपदिकस्यैव ग्रहणं न तु धातोरिति प्रन्थः कथं संगच्छत इति वाच्यम् , उत्स. र्गतः प्रत्ययग्रहणविषयत्वेन क्वचिदन्यत्रापि प्रवृत्तौ बाधक भावादिति वदन्ति । विलीनयतीति । लीलीटोरिकारान्तयोर्नु कि रूपम् । विलाययतीति । नुगभावपक्षे तयोरेव रूपम् । विलालयतीति । लातेः कृतात्वयोल लीडोश्च लुकि रूपम् विलापयतीति । लुगभावपक्षे आदन्तानां तेषामेव रूपम् । लोहं विलापय. तीति । नुग्लुकोरभावादात्वपक्षे पुक् । प्रात्वाभावे तु वृद्ध्यायादेशौ । प्रलम्भनेति।
| SR No. | 006150 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |