Page Text
________________
४३६ ]
सिद्धान्तकौमुदी। [णिचअजुहावत् । २५८७ लोपः पिबतेरीचाभ्यासस्य । (७-४-४) पिबतेरुपधाया लोपः स्याद् अभ्यासस्य ईदन्तादेशश्च चपरे णौ। पीप्यत् । 'अर्तिही-' (स २५७० ) इति पुक् । अर्पयति । हेपयति । ब्लेपयति रेपयति । यलोपः । क्नोपयति । चमापयति । स्थापयति । २५८८ तिष्ठत्।ि (७-४-५) उपधाया इदादेशः स्याञ्चपरे णो । प्रतिष्ठिपत् । २५८६ जिघ्रतेर्वा । (७-४-६) अजिघ्रिएत् , अजिघ्रपत् । 'उत्' (सू २५६७ )। अचीकृतत् , कृते संप्रसारण पूर्वरूपे च हु इत्यस्य द्वित्वे उत्तरखण्डस्य वृद्धध वादेशयोः कृतयोरुपधाह्रस्वे सन्वत्त्वदीर्घाविति भावः । अत्र कृते संप्रसारणे पूर्वरूपे र हारूपाभावान युक् । पाधातोर्णी युगागमे पायि इत्यस्माल्लुङि चहि द्वित्वादी अपी पय् अ त् इति स्थिते लोपः पिबतेः । चपरे णाविति । 'णौ चड्युपधायाः..' इत्यतस्तदनुवृत्तेरिति भावः । अपीप्यदिति । 'नानर्थकेऽलोऽन्त्यविधिः-' इत्यस् । अनभ्यासविकार इति निषेधादभ्यासान्त्यस्य इत्त्वम् । इह उपधालोपे कृते अग्लोपित्व दलघूपधत्वाच्च सन्वत्त्वदीर्घयोरप्राप्तावीत्त्वविधिः । अतिही इति पुगिति । कमेगोदाहियते इति शेषः । अर्पयतीति । ऋधातोरुदाहरणम् । वृद्धिं बाधित्वा नित्यत्वात् पुक् , गुणः । हपयतीति । 'ही लज्जायाम्' इत्यस्य रूपम् । व्लेपयतीति । व्ली विशरण इत्यस्य रूपम् । रेपयतीति । री क्षये इत्यस्योदाहरणम् । 'क्नूयी ब्दे' इत्यस्य कोपयतीत्युदाहरिष्यन्नाह यलोप इति । क्नूयीधातोरें पुकि 'लोगो व्योः-' इति यलोप इत्यर्थः । ततःक्नूप इ इति स्थिते अलघूपधत्वेऽपि पुगन्तत्वाद् गुणः। मापयतीति। 'क्ष्मायी विधूनने' अस्मारणौ पुकि यलोपः । श्रादन्तस्योदा हरति स्थापयतीति । लुङि चवि प्रतिष्ठप् अत् इति स्थिते तिष्ठतेरित् । ‘णौ गड्युपधायाः-' इत्यनुवर्तते, तदाह उपधाया इति । जिघ्र लेर्वा । घ्राधातोरुप धाया इद्वा स्याचक्षरे णावित्यर्थः । अजिघ्रप अत् इति स्थिते उपधाया इत्त्वविकल्पः । उऋदिति । धातोरुपधाया ऋकारस्य ऋद्धा चपरे गाविति व्याख्यातं चुरानी। अचीकृतदिति। कृत् इ अत् इति स्थिते ऋत्त्वपक्षे कृत् इत्यस्य द्वित्वे उरदत्त्वे हलादिशेषे अभ्यासअजुहवत्, अजुहावदिति । 'कारयादीनां वा-' इाते हस्वविकल्पः। अपीप्यदिति । उपधालोपस्य द्वित्वे कर्तव्ये प्रतिषेधात् कृते लोपे स्थानिवद्भावादा पायशब्दस्य द्वित्वे हलादिःशेषे ईकारः। स च अनभ्यासविकार इति निषेधादन्त्यस्यादेशः । इहाग्लोपित्वादलघूपधत्वाच्च सन्वदित्त्वदीर्घयोरप्राप्ता वेत्वं विधीयते । ब्लेपयतीत्यादि । व्ली बरणे । रीङ् क्षये। क्नूयी शब्दे उन्द च । मायी विधूनने । तिष्ठतेरित् । तकारो मन्दप्रयोजनः । श्तिपा निर्देशो य इलुडनिवृत्यर्थः । अता
| SR No. | 006150 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |