Page Text
________________
प्रकरणम् ५३ ] बालमनोरमा-तस्वबोधिनीसहिता ।
[ ४३५ स्वापेश्चङि । ( ६-१-१८ ) एयन्तस्य स्वपेश्वङि संप्रसारणं स्यात् । असूषुपत् । २५८५ शाच्छासाह्वाव्यावेषां युक् । ( ७-३-३७ ) णौ परे । कोऽपवादः । शाययति । छाययति । साययति । ह्वाययति । व्याययति । २५८६ ह्रः संप्रसा रणम् । ( ६-१-३२) सन्परे चङ्परे च गौ ह्नः संप्रसारणं स्यात् । अजूहवत्,
श्राणत् । अलूलुपत्, अलुलोपत् । अजीहिठत अजिछेठत् । अजूहवत्, अजुहावत् । श्रवीणत्, अववाणत् । अलू लुठत्, अलुलोठत् । अतीलपत्, अललापत् । अचीचणत्, अचचाणत् । अलू लुटत्, अलुलोटत् । स्वापेश्चङि संप्रसारणमिति । ष्यङः संप्रसारणमित्यतस्तदनुवृत्तेरिति भावः । सुषुपदिति । 'संप्रसारणं तदाश्रयं च कार्यं बलवत्' इति वचनात्कृते संप्रसारणे द्वित्वं पूर्वरूपं सन्वत्त्वदी षत्वमिति भावः शाच्छासा । शो तनूकरणे, छो छेदने, षो अन्तकर्मणि, ह्वेञ् स्पर्धायां शब्दे च, व्येञ् संवरणे, एषां कृतात्त्वनिर्देशः । 'वेञ् तन्तुसंताने’ ‘पा पाने’ भ्वादिः । एष द्वन्द्वात् षष्ठीबहुवचनम् । णौ परे इति । शेषपूरणमिदम् । श्रदन्तलक्षणपुकोऽपवादः । युकि ककार इत्, उकार उच्चारणार्थः, किरवादन्तागमः । अत्र 'लुग्विकरणालुग्विकरणयोर लुग्विकरणस्य ग्रहणम्' इति वचनात् 'पा रक्षणे' इति न गृह्यते । तस्य तु पालयतीति रूपमनुपदमेव वक्ष्यति । शाययतीति । लुङि शीशयत् । छाययतीति । श्रचिच्छयत् । साययतीति । श्रसीषयत् । ह्राययतीति । लुङि तु विशेषो वक्ष्यते । व्याययतीति । श्रविव्ययत् । वाययति । श्रवीवयत् । पाययति । लुङि तु विशेषो वक्ष्यते । ह्रः संप्रसारणम् । ह्वेञः कृतात्त्वस्य ह्व इति षष्ठी । ‘णौ च संश्वङोः' इत्यनुवृत्तिमभिप्रेत्याह सन्पर इत्यादि । अजूहवदिति । ह्वा इत् इति स्थिते 'संप्रसारणं तदाश्रयं च कार्य बलवत्' इति वचनात् अशश्राणत् । अलूलुपत्, अलुलोपत् । श्रजीहिठत् श्रजित् । स्वापेश्चङि । चङि किम्, स्वापयति । सुषुपदिति । इह संप्रसारणोत्तरं द्वित्वम् । शाच्छासा । शो तनूकरणे । छो छेदने । षोऽन्तकर्मणि । ह्वे स्पर्धायाम् । व्येञ् संवरणे । वेञ् तन्तुसंताने । पा पाने । 'लुग्विकरणा लुग्विकरण -' इति परिभाषया 'पा रक्षणे' इति नेह गृह्यते । तस्य तु पालयतीति रूपमनुपदं वक्ष्यति । शाययति । श्रशीशयत् । छाययति । श्रचिच्छयत् । साययति । असीषयत् । ह्वाययति । अजुहवत् । व्याययति । श्रविव्ययत् । वाययति । अवीवयत् । पाययति । अपीप्यत् । इह शाच्छासादीनां कृतात्वानां निर्देशः पुकः प्राप्तिं ध्वनयितुम् । तत्प्रयोजनं त्वस्मिन् प्रकरणे लक्षणप्रतिपदोक्तपरिभाषाया अप्रवृत्तिः । तेन ध्यापयति, क्रापयतीत्यादि सिद्धम् । ह्रः संप्र । 'णौ च संवङोः' इति वर्तते, तदाह सम्पर इत्यादि ।
·
"
| SR No. | 006150 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |