Page Text
________________
प्रकरणम् ५२ |
बालमनोरमा-तत्त्वबोधिनीसहिता । [ ३६५
१६३० चयने । २५६६.चिस्फुरोर्णो । ( ६-१-५४ ) त्रं वा स्यात् । २५७० अर्तिहीग्लीरीक्नूयीक्ष्माय्यातां पुगौ । ( ७-३-३६) एष पुक् स्याण्णौ । चपर्यात, चययति । जिस्करणसामर्थ्यादस्य णिज्विकल्पः । चयते । प्रणिचयति, प्रनिचयति । 'नान्ये मितोऽहेतौ' (ग सू १६८ ) । श्रहेतौ स्वार्थे णिचि ज्ञपादिभ्योऽन्ये मितो न स्युः तेन शमादीनाममन्तत्वप्रयुकं मिखं न । इति भावः । बल प्राणने । च इत्यनुवृत्त्या मित्त्वस्यानुकर्षणाद्वस्वं मत्वाह बलयतीति । चिस्फुरोर्णो । 'आदेव उपदेश -' इत्यत श्रादिति 'विभाषा लीयतेः ' इत्यतो विभाषेति चानुवर्तते इति मत्वा शेषं पूरयति यत्त्वं वा स्यादिति । चिञो णिचि त्वचा इ इति स्थिते अर्तिही । श्रर्ति ही ब्ली री क्नूयी मायी आत् एष द्वन्द्वात् षष्ठी । पुक् गौ इति छेदः, तदाह - एषां पुक् स्याणौ इति । पुकि ककार इत्, उकार उच्चारणार्थः कित्त्वादन्तावयवः । चाप् इ इति स्थिते चेत्यनुवर्त्य मित्त्वस्यानुकर्षणेन मित्त्वास्वे चपि इत्यस्मात्तिबादौ परिनिष्ठितमाह चपयतीति । यत्त्वाभावपक्षे वाद चययतीति । चणिचि वृद्धौ श्रायादेशे मित्त्वादुपधाहस्व इति भावः । ननु चिञ्धातोरिह ञित्करणं व्यर्थम्, ण्यन्ताद् णिचश्चेत्येव उभयपदसिद्धेः । चौरादिकस्यास्य नित्यं यन्तत्वेन चयति चयते इति केवलस्याण्यन्तस्य शशशृङ्गायमाणत्वादित्यत आह ञित्करणसामर्थ्यादिति । एवं च णिजभावपत्ते उभयपदार्थमिह ञिःकरणमर्थवदिति भावः । ' शेषे विभाषाऽकखादौ -' इति णत्वविकल्पं मत्वाह प्रणिचयति, प्रनिचयति इति । 'नान्ये मितोऽहेतौ ' इति चुरादिगणसूत्रम् । श्रहेताविति च्छेदः । ' हेतुमति च' इति सूत्रेण विहितो णिच् हेतुशब्देन विवक्षितः । स न भवतीत्यहेतुः स्वार्थणिच् । तस्मिन्परे इति लभ्यते । किमपेक्षया अन्ये इत्याकाङ्क्षायां इतः प्राक् पठितज्ञपादिचिञन्तेभ्य इति लभ्यते, तदाह हेतौ स्वार्थे णिचीत्यादिना । अहेतावित्यस्य व्याख्यानं स्वार्थे णिचीति । तेनेति । ज्ञपादिचिञन्तव्यतिरिक्लचुरादीनां मित्त्वनिषेधेनेत्यर्थः । शमादीनामिति । शम निषेधेऽपि ‘यम च परेिवेषणे' इत्यनेन मित्त्वं सिध्यतीति दिक् । चिस्फुरो ‘आदेच उपदेशे-' इत्यत श्रादित्यनुवर्तले 'विभाषा लीयतेः' इत्यतो विभाषाग्रहणं च ' तदाह त्वं वा स्यादिति । श्रर्तिही । परत्वादन्तरङ्गत्वाच्च श्रादौ पुक् पश्चाद्गुणः । श्रर्पयति । हेपयति । व्लेपयति । रेपयति । यलोपः । क्नोपयति । चमापयति । स्थापयति । चपयतीति । वर्णग्रहणे लक्षण प्रतिपदोक्लपरिभाषा न प्रवर्तते । 'आतोऽनुपसर्गे' इति कबाधनाय 'ह्वावामश्च' इत्यारम्भादिति भावः । ज्ञपा
1
।
I
| SR No. | 006150 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |