Page Text
________________
प्रकरणम् ५१] बालमनोरमा-तत्त्वबोधिनीसहिता [३७७ फ्रीणाति । 'ई हल्यघोः' (सू २४६७ ) क्रीणीतः । ईस्वात्पूर्व फेरन्तादेशः। परत्वासित्यस्वादन्तरङ्गस्वाच । एवं झस्य अद्भावः ततः 'भाभ्यस्तयोः-' (सू २४८३) इत्यालोपः । क्रीणन्ति । क्रीणीते क्रीणाते क्रीणते । चिक्राय चिक्रियतुः । चिक्रयिथ, चिकेथ । चिक्रियिव । चिक्रियिषे। क्रेता। वेष्यति । क्रीयात् । केषीष्ट । अषीत् । अफ्रेष्ट । प्रीज् १४७४ तर्पणे कान्तौ च । कान्तिः कामना । प्रीणाति । प्रीणीते । श्रीज् १४७५ पाके । मीम् १४७६ हिंसायाम् । 'हिनुमीना' (सू २५३०)। प्रमीणाति प्रमाणीतः । 'मीनातिमिनोति-' (सू २५०८) इत्येविषये श्रात्त्वम् । ममौ मिम्यतुः । ममिथ, ममाथ। मिम्ये । माता। मास्यति । मीयात् । मासीष्ट । श्रमासीत् प्रमासिष्टाम् । श्रमास्त । पिन १४७७ बन्धने । सिनाति । सिनीते । सिषाय । सिष्ये । सेता। स्कुञ् १४७८ आप्रवणे । २५५५ स्तन्मुस्तुन्भुस्कन्भुस्कुन्भुस्कुभ्यः श्नुश्च । (३-१-८२) चात् भा । स्कुनोति । स्कुनुते । स्कुनाति । स्कुनीते। चुस्काव । चुस्कुवे । स्कोता । अस्कौषीत् । अस्कोष्ट । स्तन्भ्वादयश्चत्वारः सौत्राः । सर्वे रोधनार्थी इति च इएिनषेधः स्यादित्यत आह कृसृभृत् सूत्रे इत्यादि । नन्वाशीलिकि संस्क्रियादित्यत्र 'गुणोऽर्तिसंयोगाद्योः' इति गुणः कुतो नेत्यत आह गुणोऽ.
त्यादि । ननु तडि संस्कृषीष्ट इति लिङि, समस्कृत समस्कृषाताम् इति लुडि च 'ऋतश्च संयोगादेः' इति इट् कुतो नेत्यत आह ऋतश्चेत्यादि । इति श्रीवासुदेवदीक्षितविदुषा विरचितायां सिद्धान्तकौमुदीव्याख्यायां
बालमनोरमाख्यायां उविकरणनिरूपणं समाप्तम् । अथ नाविकरणधातवो निरूप्यन्ते । डु कीअिति । क्रयादिभ्यः श्रा। कर्बर्थे सार्वधातुके परे कयादिभ्यः श्नाप्रत्ययः स्यात् स्वार्थे इत्यर्थः । शपोऽपवादः । क्रीणातीति । नाप्रत्ययस्य अपित्सार्वधातुकत्वेन ङित्त्वादीकारस्य न गुण इति भावः । ई हल्यघोरिति । हलादौ क्ङिति सार्वधातुके ईत्वमिति भावः । की णा मि इति स्थिते 'ई हल्यघोः' इति ईत्वमाशङ्कयाह ईत्वात्पूर्वमिति । नित्यत्वादिति । अकृते कृते च ईत्वे अन्तादेशस्य प्रवृत्तेरिति भावः। एवं भस्येति । की णा झ इति स्थिते 'आत्मनेपदेष्वनतः' इत्यदादेशोऽपि ईत्वात्पूर्वमित्यर्थः । तत इति । अन्तादेशाददादेशाथ पश्चादित्यर्थः । अजादौ क्छिति सार्वधातुके नाप्रत्ययस्य आल्लोपः । भारद्वाजनियमात्यलि वेडिति मत्वाह चिक्रयिथ, चिकेथेति। चिक्रियिवति । क्रादिनियमादिडिति भावः। क्रीणातु। क्रीणीहि ।
एवं झस्याद्भाव इति । 'आत्मनेपदेष्वनतः' इत्यनेन । सौत्रा इति ।
| SR No. | 006150 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |