Page Text
________________
३६४ ] सिद्धान्तकौमुदी।
[तुदादि. सृजेत् । सृज्यात् । प्रवाहीत् । टु मस्जो १४१५ शुद्धौ। मजति । ममज्ज । 'मस्जिनशोमति' (सू २५१७ ) इति नुम् । 'मस्जेरन्स्यात्पूर्वो नुम् वाच्यः' ( वा ३२१)। संयोगादिलोपः । ममथ, ममाज्जिथ । मडका । मङ्च्यति । अमायुः । रुजो १४१६ भङ्गे । रोका । रोक्ष्यति । अरौक्षीत् अरोक्काम्। भुजो १४१७ कौटिल्ये । रुजिवत् । छुप १४१८ स्पर्श । छोप्ता । अच्छोप्सीत् । रुश १४१६ रिश १४२० हिंसायाम् । तालग्यान्तौ । रोष्टा । रोच्यति । लिश १४२१ गतौ । अलिक्षत् । स्पृश १४२२ संस्पर्शने । स्प्रष्टा, स्पर्टी । स्पचयति, स्पर्यति । अस्माक्षीत् , अस्पार्टात् , अस्पृक्षत् । विच्छ १४२३ गती। 'गुपूधूप-' (सू २३०३) इत्यायः । श्रार्धधातुके वा। विच्छायति । विच्छायांचकार । विविच्छ । विश १५२४ प्रवेशने । विशति । वेष्टा । मृश ११२५ ग्रामर्शने। अामर्शनं स्पर्शः । अनाक्षीत् , अमार्चीत् , अमृतत् । णुद १४२६ प्रेरणे । 'विभाषा सृजिशोः-' इति थलि वेट् इति मत्वाह ससर्जिथ, सस्रष्ठेति । इडभावे 'वश्च-' इति जस्य षः, थस्य ष्टुत्वेन ठः, पित्त्वेन अकित्त्वात् ‘सृजिदशोः- इत्यमागम इति भावः। ससृजिव । टू मस्जो शुद्धौ मज्जतीति । सस्य श्चुत्वेन शः, तस्य जश्त्वेन ज इति भावः । ममक्थेति । मस्जेर्द्वित्वे हलादिशेषे ममस्ज् थ इति स्थिते 'स्को:-' इति सकारलोपे ममज् थ इति स्थिते जस्य कुत्वेन गकारे, 'मस्जिनशोः-' इति नुमि, तस्यानुस्वारे, तस्य परसवर्णो उकारः, गस्य चत्वन क इति बोध्यम् । यद्यपि अकारात् परत्र नुमि सत्यपि इदं सिध्यति, तथापि अन्त्यात् पूर्वो नुमित्यस्य मग्न इत्यादौ नलोपः फलम्। अन्यथा उपधात्वाभावानस्य लोपो न स्यादिति भावः। एवं मक्तेति । मत्यति इत्यत्र तु सस्य षत्वं विशेषः । 'रुजो भङ्गे' इत्यारभ्य 'विच्छ गतौ' इत्यतः प्रागनिटः । 'अनुदात्तस्य चर्दुपधस्य-' इत्यम्विकल्पं मत्वाह स्प्रष्टा, स्पष्टैति । णुद प्रेरणे। णोपदेशोऽयम् । 'विश प्रवेशने' इत्यारभ्य 'शद्लू शातने' इत्यन्त' अनिटः । तत्र अदुपधस्य थलि वेट । अन्यस्य तु नित्यमेवेट् । मृशेः 'अनुदात्तस्य च-' इत्यम्विकल्पः, तदाह अम्राक्षीत्, प्रमादिति । 'स्पृशमश-' इति सिज्वेति भावः। सिजभावे 'शल इगुपधात्-' इति क्सं मत्वाह अमृतदिति । णुदविच्छ गतौ। तुदादिपाठसामर्थ्यादायप्रत्ययान्तादपि शो न तु शप् । तेन विच्छायति विच्छायन्तीति नुमविकल्पः। केचित्तु तुदादिपाठसामर्थ्यादाय प्रत्ययस्य पाक्षिकत्वं स्वीकृत्य विच्छति विच्छन्तीति नुम्विकल्पं विच्छति विच्छतः विच्छन्तीत्यादिरूपाणि वोदाजगुस्तेषां तु मते तुदादिपाठस्य केवले चरितार्थत्वादायप्रत्ययान्तत्वाच्छ
| SR No. | 006150 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |