Page Text
________________
३५८ ]
सिद्धान्तकौमुदी ।
[ तुदादि
१३१८ श्रन्थे । गुफति । जुगोफ । गुम्फति । जुगुम्फ । उभ १३१६ उम्भ १३२० उम्भति । उम्भांचकार । शुभ १३२१ शुम्भ
पूरणे । उभति । उवोभ
1
१३२२ शोभायें । शुभति । शुम्भति । हमी १३२३ ग्रन्थे । त १३२४ हिंसाश्रन्थनयोः । चर्तिता । ' सेsसिचि -' ( सू २५०६ ) इति वेट् । समानदेशत्वादिति भावः । चृती हिंसाश्रन्थनयोरिति श्रन्थनं विप्रं - सनम् । ततीत्यादि सुगमम् । " अथास्य योक्त्रं विचृतेत्" इत्याश्वलायनः । विस्रंसयेदित्यर्थः, उपसर्गवशात् । 'यजमानो मेखलां विचृतते' त्यापस्तम्बसूत्रे तु
भवति । विव्याचेत् । ऋफति । श्रानर्फ । ऋम्फति । ऋम्फांचकार । गुफ । कुटादित्वे जातेऽपि न चतिः 'गाड्कुटादिभ्यः -' इति सूत्रे ञ्णितः प्रत्यया वितः स्युरित्युक्तत्वात् । उत्तमे गलि तु वित्त्वाभावपक्षे ङित्त्वात्संप्रसारणे विव्यचेति न सिध्यदिति अनसीति पर्युदास श्रावश्यक इति बोध्यम् । 'उछि उच्छे' 'उल्छी विवासे' । saौ भ्वादिगणे व्याख्यातौ । इह पाठस्तु उच्छति उम्छतीत्यत्र 'प्राच्छीनद्योः -' इति नुम् विकल्पार्थः । पूर्वपाठस्तु स्वरार्थः । तथाहि उच्छति उच्च्छतीत्यादौ पिद्वचने शत्तिबादीनां पित्त्वादनुदात्तत्वे धातुस्वरेणायुदात्तं पदम् । रे तु प्रत्ययस्वरेण मध्योदात्तमिति । न च 'सति शिष्टस्वरबलीयस्त्वमन्यत्र विकर-गेभ्यः' इति वक्ष्यमाणत्वात्कथमिह मध्योदात्ततेति वाच्यम्, कुरुत इत्यादौ तसादेर्विकरणात्परत्वेन तत्स्वरस्योदात्तस्य विकरणस्वरापेक्षया प्रबलत्वेऽपि शस्य धातोः परत्वेन धातुस्वरापेक्षया शस्वरस्योदात्तस्य प्रबलत्वात् । उपलक्षणत्वादिति । प्रत एव अदुपधस्य चेद् श्रश्नोतेरेवेति नियममाश्रित्य द्वित्प्रहणं भाष्यकारैः प्रलाख्यातम् । अन्यथा तन्न संगच्छेतेति भावः । श्रनच्छेति । श्रनृच्छ इति पर्युद सान्नाम् । नव्यास्तु 'ऋच्छत्यृताम्' इति लिटि परे गुणविधानसामर्थ्यादामभावः सद्ध इति 'इजादे:- ' इति सूत्रे अनृच्छ इत्येतत्स्पष्ट प्रतिपत्त्यर्थमित्याहुः । श्रन्ये तु 'मृच्छत्यृताम्' इत्यत्र तौदादिकॠच्छेरिति सर्वैरेव व्याख्यातत्वाद् गणान्तरेऽपि मृच्छिरस्तीत्यनुमीयते तद्धातोस्तु लिय्यामू निवारणाय श्रनृच्छ इत्येतदावश्यकमित्याहुः । मिच्छ | उत्कटः क्लेश उत्क्लेशः । ऋच स्तुतौ । ऋच्यते स्तूयते देवतादिकमनयेति ऋक् । बाहुलकांदिह करणे क्विप् । लोभिता । लोब्धा । ' तीषसह -' इति वेट् । शिशुं न विप्रा इति । नशब्द इवार्थे । विप्रा ब्राह्मणाः शिशुभिव मतिभी रिहन्ति हिंसन्ति | न्यूनीकुर्वन्तीत्यर्थः वृती हिंसाप्रन्थनयोः । ईदित्वरणं 'श्वीदितो निष्ठायाम्' इतीरिनषेधार्थम् । यद्यप्यस्य वेट्कत्वान्निष्ठायामिरिनषेधः सिध्यति तथापि ‘यस्य 'विभाषा' इत्यस्यानित्यतां ज्ञापयितुमीदित्करणम् । तेन 'धावितमिभराजधिया' इत्यादि
*
| SR No. | 006150 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |