Laghu Siddhant Kaumudi Part 03

SR No.: 006150
Original Sutra Author: N/A
Author: Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
Publication Year: 1982
Total Pages: 714
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 18 MB

Page 342

मकरणम् ४६ ] बालमनोरमा-तत्त्वबोधिनीसहिता। [३३६ तपसि खदे च । श्राम्य ति । प्रश्रमत् । भ्रम १२०५ श्रनवस्थाने । 'वा भ्राश-' (सू २३२१) इति ३ यन्वा । तत्र कृते 'शमामष्टानाम्-' इति दीर्घः । भ्राम्यति । लुड्यङ् । अनमत् । ६षं भ्वादिवत् । क्षमू १२०६ सहने । चाम्यति । चक्षमिथ, चक्षन्थ । चक्षमिव, च एव । चक्षमिम, चक्षणम । क्षमिता, क्षन्ता। अयमषित्। स्वादिस्तु पित् । 'प्रपितः क्षाम्यतेः शान्तिः समूषः क्षमते क्षमा' । क्रमु १२०७ ग्लानौ । काम्यति, कामति । शपीव श्यन्यपि 'ष्ठिवुमु-(सू २३२०) इत्येव दीर्धे सिद्धे शमादिपारी घिनुणर्थः । श्रङ् । अनमत् । मदी १२०८ हर्षे । माधति । श्रमदत् । २ मादयोऽष्टौ गताः।
__ असु १२०६ तेपणे । अस्यति । श्रास । असिता। २५२० अस्यते. स्धुक् । (७-४-२७) अङि परे । श्रास्थत् । अस्य पुषादित्वादङि सिद्धे दाम्यतीत्यस्य शमयतीत्यर्थः । शेषं भ्वादिवदिति। श्रार्धधातुकेषु शप्पक्षे च भ्वादिवदित्यर्थः । क्षम् सहने। ऊदित्वात् थलि कमादौ च इड्विकल्पः, तदाह चक्षमिथेत्यादि । षेत्त्वाषित्त्वयोः फलभेदं श्लोकार्धन संगृह्णाति अषित इति । अषितः नाम्यतेः या वकरणपठितस्य क्षमधातोः क्लिनि शान्तिः इति रूपम् । अषित्त्वात् 'षिद्धिदादिः यः--' इत्यङ् न । ज्ञमूषस्तु भौवादिकात् षित श्रात्मनेपदे शपि क्षमते इति रूपम् , तिनं बाधित्वा पित्त्वादछि क्षति रूपं चेत्यर्थः। क्लमु पलानी। नन्वस्य शम्ादिगणाद् बहिरेव दिवादिगणे पाठोऽस्तु । न च 'शमाअष्टानाम् इति दीर्घा । शमादिगणे अस्य पाठ इति वाच्यम्, 'ष्टिवुलमुचमा शिति' इत्येव शपि पं: इव श्यनि परेऽपि दीर्घसिद्धेः । न च टिवलमुचमां शिति' इत्यत्रैव क्लमुग्रहणं त्यज्यतामिति वाच्यम्, शपि दीर्घार्थ तस्यावश्यकत्वादित्याशङ्कय परिहरति शपीव श्यन्यपीत्यादि घिनुर्थ इत्यन्तम् । 'शमित्यष्टाभ्यो घिनुण' इति विधानादिति भावः । शमादय इति । 'शमु उपशमे' इत्यारभ्य 'मदी हर्ष' इ यन्ता अष्टौ शमादयो पृता इत्यर्थः।
असुक्षपणे अस्यतेस्थुक् । शेषं पूरयति अङि परे इति । 'ऋशोऽकि-' इत्यतस्त नुवृत्तेरिति भावः। थुकि ककार इत्, उकार उच्चारणार्थः, कित्त्वादस्धातोरन्त्यावय: । ननु पुषादित्वादेवास्यतेश्च्लेरङि सिद्धे 'अस्यतिवक्तिख्यातिभ्योऽङ्' इत्यत्र अस्यतिग्रहणं व्यर्थमित्याशङ्कय निराकरोति अस्य विभाषा' इति निष्ठायामा ट् । शान्तः । भ्रमु अनवस्थाने । शेषमिति । श्यनि दी? लुङि अङ् च विशेष उस्ततोऽन्यादेत्यर्थः । चक्षरवेति । 'म्वोश्च' इति मस्य नत्वे कृते णत्वम् । शमादिपाठ इति । 'शमित्यष्टाभ्यो धिनुण् । शमादय इति ।