Page Text
________________
प्रकरणम् ४४ ] बालमनोरमा तत्त्वबोधिनीसहिता। [२७७ नामादितः पञ्चानां ण लादयः पञ्च वा स्युबवश्वाहादेशः । अकार उच्चारणार्थः । थाह पाहतुः प्राहुः । २४५१ आहस्थः । (८-२-३५ ) झलि परे । चर्वम् । श्रात्थ आहथुः । २४५२ व्रव ईट् । (७-३-६३) बवः परस्य हलादेः पित ईट् स्यात् । प्रात्थ इत्यत्र स्थानिवद्भावात्प्राप्तोऽयं 'झलि' इति थत्वविधानान्न भवति । ब्रवीति ब्रतः अवन्ति । बते । आर्धधातुकाधिकारे । २४५३ व्रवो वचिः। इत्यादि । ब्रू व्यक्तायां वाचीति । वः पश्चानाम् । 'परस्मैपदानां णलतुस्-' इत्यत उत्तरसूत्रमिदम् । 'विदो लटो वा' इत्यतो लटो वेत्यनुवर्तते, तदाह ब्रबो लट इति । आदितः पश्चानामिति । तिप् तस् झि सिप् थस् इत्ये. पामित्यर्थः । णलादयः पञ्चेति । णल अतुस् उस् थल् अथुस् इत्येते पञ्चेत्यर्थः। उच्चारणार्थ इति । तत्प्रयोजनमात्थेत्यत्रानुपदमेव व्यक्तं भविष्यति । अाहेति ।
धातोर्लटस्तिपो गल्लि प्रकृतेराहादेशः। सिपस्थलि प्रकृतेराहादेशे अाइ थ इति स्थिते हस्य ढत्वे प्राप्ते आहस्थः । आह इति षष्ठयन्तम् । 'झलो झलि' इत्यतो भलीत्यनुवर्तते इत्यभिप्रेत्य शेषपूरणेन सूत्रं व्याचष्टे झलि पर इति । प्राह इत्यस्य थकारः स्याज्झलीति फलितम् । 'अलोऽन्त्यस्य' इत्यन्त्यस्य भवति । चर्वमिति । अाथ् थ इति स्थिते प्रथमथकारस्य खरि चेति चत्वं प्रात्थ इति रूपमित्यर्थः। श्राहादेशस्य प्रकारान्तत्वे तु हकारादकारस्य थकारादेश हस्य ढत्वे चा आट्थ इति स्य दिति बोध्यम् । पञ्चानां णलाद्यभावपक्षे आह व ईट् । 'नाभ्यस्तस्य-' इत्यतः पितीति 'उतो वृद्धिः-' इत्यतो हलीति चानुवर्तते, तदाह ब्रवः परस्येत्यादिना । ननु प्रात्थेत्यत्र आहादेशस्य स्थानिवत्त्वेन ब्रूत्वात्ततः परस्य यस्य ईडागमः स्यादित्यत्र आह यात्थेत्यत्रेति । स्थानिवद्भावात् प्राप्तोऽयमीडागमो न भवतीत्यन्वयः । कुत इत्यत आह झलि थत्वविधानादिति । 'ग्राहस्थः' इति झलि परत आहादेशस्य थत्वं विधीयते । ईटि तु सति भलादित्वाभावात्तनिर्विषयं स्यात् । अत पात्थेत्यत्र ईड् नेति विज्ञायत इत्यर्थः । ब्रुवन्तीति । ब्रवीषि नूथः बूथ । ब्रवीमि ग्रूवः ब्रूमः । लट आत्मनेपदे अाह व्रते इति । 'ध्रुवः पञ्चानाम् -' इत्यत्र परस्मैपदानामित्यनुवृत्तेराहादेशो न । बुवाते ब्रुवते । ग्रूषे ब्रुवाथे ब्रूध्वे । हुवे ब्रूवहे घूमहे । ब्रवो वचिः। ब्रुवो वचिरादेशः स्यादावर्तते । ब्रुव इत्येतदादिमं पञ्चम्यन्तम् , अन्तिमं तु षष्टयन्तमित्याशयेनाह व्रवो लट इत्यादि । चर्वमिति । प्रक्रियालाघवाद् ‘ाहस्तः' इत्येव सुवचमित्याहुः । ब्रव ईद । हलादेः किम् , बवाणि । पितः किम् , मूतः । झलीति थत्वविधानादिति।
| SR No. | 006150 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |