Laghu Siddhant Kaumudi Part 03

SR No.: 006150
Original Sutra Author: N/A
Author: Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
Publication Year: 1982
Total Pages: 714
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 18 MB

Page 278

प्रकरणम् ४४ ] बालमनोरमा तत्त्वबोधिनीसहिता। [२७५ इडादिप्रत्ययो वा ङि स्यात् । ऊर्जुनुविथ, ऊर्जुनविथ । ऊMविता, ऊर्णविता । ऊौतु, ऊर्णोतु अर्णवानि ऊर्णवै । २४४८ गुणोऽपृक्त । (७-३-६१) अर्णोतेर्गुणः स्यादपत्रे हलादौ पिति सार्वधातुके । वृद्धयपवादः । पौर्णोत् । और्णोः । ऊर्गुयात् । ऊर्गुयाः, इह वृद्धिन, 'डिच्च पिन्न' इति भाष्यात् । ऊयात् । ऊर्ण विधीष्ट, ऊर्ण विषीष्ट । औणुवीत् प्रौणुविष्टाम् । २४४६ ऊर्णोतेर्विभाषा। ७-२-६) इडादौ सिचि परस्मैपदे परे वा वृद्धिः स्यात् । पक्षे गुणः । श्रौर्णावत् और्णाविष्टाम् पौर्णाविषुः । और्णवीत् । धु १०४० इडिति इत्यभिप्रेत्य राषपूरणेन सूत्रं व्याचष्टे इडादीति । ऊर्णनुविथेति । डित्त्वपक्षे गुणाभावादुङ् । ऊर्गुनविथेति । ङित्त्वाभावपक्षे गुणः । ऊर्गुनुवथुः ऊर्गुनुव । ऊर्णनाव, ऊर्णनव । लुटि तासि इटि उित्त्वविकल्पं मत्वाह ऊर्ण विता, ऊर्णवितेति । ऊर्णविष्यति, ऊर्गुविष्यति । ऊर्णविष्यते, ऊर्णविष्यते लङि यौणु त् इति थिते 'ऊर्गातेर्विभाषा' इति वृद्धिविकल्पे गुणे च प्राप्ते गुणोउपक्ने । 'ऊोते भाषा' इत्यत ऊणोंतेरिति 'नाभ्यस्तस्य-' इत्यतः पिति सार्वधातुके इति 'उतो वृद्धिः-' इत्यतो हलीति चानुवर्तते, तदाह ऊर्णोतेरित्यादि। वृद्धयपवाद इति । 'ऊतिर्विभाषा' इतेि वृद्धिविकल्पस्यापवाद इत्यर्थः । ऊर्णयात् इत्यत्र विभाषोः ' इति वृद्धिविकल्पमाशङ्कयाह इह वृद्धिति । भाष्यादिति । तथा च य सुटो ङित्त्वेन पित्त्वाभावान्न बृद्धिविकल्प इति भावः । न चैवं सति गुणनिषेधोऽपि .: स्यादिति शङ्कयम् , विशेषविहितेन यासुटो छित्त्वेन डिच्च पिन्नेति पित्त्वप्रयुक्तटि वनिषेधस्य बाध इति 'यु मिश्रणे' इति धातावेवोक्तत्वादिति भावः । परस्मैपदे अ शीर्लिङयाह ऊरयादिति । अकृत्सार्वधातुकयोरिति दीर्घः । ऊणूया स्तामित्यादि प्रात्मनेपदे लिब्याह ऊर्णविषीष्ट, ऊर्गुविषीष्टेति । 'विभाषोर्णोः' इति वित्त्वविकल्प इति भावः । लुछि परस्मैपदे और्ण ईत् इति स्थिते 'विभाषोर्णोः' इति उत्त्वपक्षे गुणाभावे उवङि रूपमाह औMवीदिति । डित्त्वाभावपक्ष गुणे नित्यं प्रप्ते ऊोतेर्विभाषा । 'सिचि वृद्धिः परस्मैपदेषु' इत्यनुवर्तते, 'नेटि' इत्यत इटीति च, तदाह इडादाविति । आत्मनेपदे तु लुडि और्णविष्ट, औMविष्ट । और्णविष्यत् , औMविष्यत् । श्रौर्याविष्यत, औMविष्यत । 'गाकुटादिभ्यः-' इ यतो विदिति 'विज इट्' इसत इडिति चानुवर्तत इत्याशयेनाह इडादिप्रत्यय इत्या दे। तेन गुणविकल्पे पक्षे उवङ्। गुणोऽपृक्त। नाभ्यस्तस्याचि-' इत्यतः पिति सार्वधातु के इति 'उतो वृद्धिलुकि हलि' इत्यतो हलीति चानुवर्तते, तदाह हलादावित्यादि । ऊोंतेर्विभाषा । 'सिचि वृद्धिः-' इति सूत्रं 'नेटि' इत्यत