Laghu Siddhant Kaumudi Part 03

SR No.: 006150
Original Sutra Author: N/A
Author: Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
Publication Year: 1982
Total Pages: 714
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 18 MB

Page 264

प्रकरणम् ४४] बालमनोरमा-तत्त्वबोधिनीसहिता। [२६१ (७-३-५५) अभ्यापात्परस्य हन्तेहस्य कुत्वं स्यात् । जघनिथ, जघन्थ । हन्ता । 'ऋद्धनो:-(पू १३६६) इतीट् । हनिष्यति । हन्तु, हतात् । नन्तु । २४३१ हन्तेर्जः । (६-४-३६) ही परे। भाभीयतया जस्यासिद्धत्वाद्धेर्न लुक् , जहि । हनानि ह नाव हनाम । अहन् अहताम् अनन् । अहनम् । २४३२ आर्धधातुके । (२-४-३५ ) इत्यधिकृस्य । २४३३ हनो वध लिङि। (२-४-४२) २४३११ लुङि च । (२-४-४३) वधादेशोऽदन्तः । भारद्वाजनियमादिड्विकला जहनिथ जहन्थ, इति स्थिते डिणत्प्रत्ययपरत्वाभावान्नकारपरत्वाभावाच्च 'हे. हन्तेः-' इति कुत्वाप्राप्तौ अभ्यासाच्च । 'हो हन्तेः-' इत्यनुवर्तते । 'चजोः कु घिराण्यतोः' इत्यतः कुग्रहणं च, तदाह अभ्यासात परस्येत्यादिना । जघनिथ, जघन्थेति । इडभावे नस्यानुस्वारपरसवौँ । जन्नथुः जन्न । जघान, उघन जन्निव जनिम । लुटि स्ये इरिनषेधमाशङ्कयाह ऋद्धनोरिति । हन् हि इति स्थिते 'हुमल्भ्यः-' इति धित्वे प्राप्ते हन्तेर्जः । 'शा हौ' इत्यतो हौ इत्र नुवृत्तिमभिप्रेत्य शेषपूरणेन सूत्रं व्याचष्टे हो पर इति । कृते जादेशे 'अतो हेः' : ति हेर्लुकमाशङ्कय आह आभीयतयेति । जहीति । हतात् हतम् हत । हनानीति । पाटः पित्त्वेन ङित्त्वाभावान्नोपधालोप इति भावः । अहन्निति । लङस्तिपि, 'इतश्च' इति इकारलोपे 'संयोगान्तस्य-' इति तकारलोपः । न्याय्यत्वाद्धल्ङयादिलोपो म। अहनमिति। अहन्व अहन्म । मलादिपरकत्वाभावानोपधादीर्घः। विधिलिडि हन्यात् हन्याताम् इत्यादि। आशीलिङि वधादेशं वक्ष्यन्नाह आर्धधातुके । इत्यधिकृत्यति। 'अदो जग्धिः-' इत्यादिविधयो वक्ष्यन्त इति शेषः। तदधिकारस्थ सूत्रमाह हनो वध । वधेति लुप्तप्रथमाकम् । हनो वधादेशः स्यादार्धधातुके लिङीत्यर्थः । लुङि च । हनो वधादेशः स्याद् लुङीत्यर्थः स्पष्टः । वधादेशोऽदन्त इति । धकारादकारो न सुखोचारणार्थ इति भावः । तत्प्रयोजनं तु अनुपदमेव अवधीत्' इत्यत्र वक्ष्यते । ननु आशीलिकि हन् यादिति स्थिते श्राधधातुके परे तस्य वधादेशस्य आर्धधातुकोपदेश अकारान्तत्वाभावात् किम् , गम्यते । नम्यते । विङतीति किम् , गन्ता । मन्ता। जघान जघ्नतुरिति । यद्यप्यत्र 'श्रा यासाच' इत्यस्यापि प्रवृत्तिरस्ति, तथाप्यन्तरङ्गत्वाद् । 'हो हन्तेः-' इत्युपन्यस्तम् आभीयतयेति । सन्निपातपरिभाषयापि हेलुंग नेति वक्तुं शक्यमिति केचित् । तन्मनम् , 'अतो हेः' इत्यारम्भसामर्थ्यात्तस्याप्रवृत्तेरिति नव्याः। वधादेशोऽदन्त इति । तेन आदेशोपदेशेऽनेकाच्वाद् अवधीदित्यत्र ‘एकाचः-' इतीरिनषेधाप्रवृत्ताविडादौ सिचि 'अतो हलादेः-' इति प्राप्ता वृद्धिरल्लोपस्य स्भनि