Page Text
________________
२४८ ]
सिद्धान्तकौमुदी। [ भ्वादिढाम् अवाक्षुः । अवोढ अवचाताम् अवचत । भवोढाः भवोढ्वम् । वस १००५ निवासे । परस्मैपदी। वसति । उवास । २४१० शासिवसिघसीनां च । (८-३-६०) इण्कुभ्यां परस्यैषां सस्य षः स्यात् । उपतुः ऊषुः । उत्रसिथ, उवस्थ। वस्ता । 'सः स्यार्धधातुके' (सू २३४२)। वरस्यति । उष्यात् । ढलोपा श्रोत्त्वं चेति भावः । ऊहथुः ऊह । उवाह, उवह ऊहिव ऊहिम । क्रादिनियमादिः । ऊह इति । ऊहाते ऊहिरे । ऊहिषे ऊहाथे ऊहिध्वे, ऊहिट्वे । ऊहे ऊहिवहे ऊहिमहे । वोढेति । तासिढत्वधत्वष्टुत्वढलोपा श्रोत्त्वं च । लुटि स्ये, हस्य टः, तस्य कः, षत्वम् , तदाह वक्ष्यति, वक्ष्यत इति । वहतु वहताम् । अवहत् , अवहत । वहेत् वहेत । उह्यात् । अवाक्षीदिति । हलन्तलक्षणवृद्धौ ढकषाः प्राग्वत् । अवोढामिति । 'झलो झलि' इति सलोपे ढत्वधत्वष्टुत्वढलोपा ओत्त्वं चेति भावः। अवाक्षुरिति । उसि सिचि वृद्धौ ढकषाः । अवाक्षीः अवोढम् अवोढ । अवाक्षम् अवाक्ष्व अवाक्ष्म । अवोढेति । लुङि आत्मनेपदे प्रथमपुरुषैकवचने अवह स् त इति स्थिते सलोपः, ढत्वधत्वष्टुत्वढलोपा ओत्त्वं च । अवक्षातामिति । श्रातामि सिचि ढकषा इति भावः। अवक्षतेति । 'आत्मनेपदेष्वनतः' इत्यदादेशः । अवोद्वमिति । अवक्षि अवक्ष्वहि अवक्ष्महि । अवक्ष्यत् , अवक्ष्यत । इति वहत्यन्ताः स्वरितेतो गताः। वसधातुरनिद । अकिति लिटि परे 'लिट्यभ्यासस्य-' इत्यभ्यासस्य संप्रसारणम् , तदाह उवासति । किति तु 'वचिस्वपि-' इति संप्रसारणे कृते द्वित्वादौ ऊस् अतुस् इति स्थिते सकारस्य आदेशप्रत्ययावयवत्वाभावादप्राप्ते षत्वे शासिवसि । 'सहेः साडः सः' इत्यतः स इति षष्टयन्तमनुवर्तते । 'इएकोः' इति 'अपदान्तस्य मूर्धन्यः' इति चाधिकृतम् , तदाह इराकवर्गाभ्यामिति । भारद्वाजनियमात्थलि वेट इति मत्वा श्राह उवसिथ, उवस्थति । 'न शसदद-' इति निषेधात् 'थलि च सेटि' इति न भवति । ऊषथुः ऊष । उवास, उवस ऊषिव ऊषिम । क्रादिनियमादिट् । वस् स्य ति इति स्थिते प्राह सः स्यार्धधातुक इति। अनेन सकारस्य तकार इति भावः । वसतु । अवसत् । वसेत् । उष्यादिति । श्राशीलिङि यासुटः कित्त्वाद् वस्य संप्रसारणे कितीति किम् , इयष्ठ। डुवप् । 'ड्वितः वित्रः, उप्तिमम् । शासिवसिघसीनांच। धातुसकारस्याप्राप्ते विधिरयम् । ननु सुपिसौ सुपिस इत्यादावतिप्रसङ्गवारणाय धातोः सकारस्य चेदेषामेवेति नियमार्थतां स्वीकृत्य 'आदेशप्रत्यययोः' इति सूत्रं त्यज्यतामिति चेत् । अत्राहुः-आदेशावयवस्य षत्ववारणाय श्रादेशस्येत्यंशस्तावदावश्यकः । तद्ग्रहणे कृते धातुभिन्नसकारस्य चेद्भवति आदेशरूपस्यैवेति नियमप्रसङ्गवारणाय प्रत्यय
१ चिन्त्यमिदम् । २४७ पृष्ठे टिप्पणमवलोकनीयम् ।
| SR No. | 006150 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |