Laghu Siddhant Kaumudi Part 03

SR No.: 006150
Original Sutra Author: N/A
Author: Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
Publication Year: 1982
Total Pages: 714
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 18 MB

Page 210

प्रकरणम् ४३ ]
बालमनोरमा-तत्त्वबोधिनीसहिता ।
[ २०७
स्तेयं नाशनं च । जहर्थ । जहिव । जहिषे । हर्ता । हरिष्यति । धृञ् १०० धारणे । धरति । अधार्षीत् । अष्टत । यीम् ३०१ प्रापणे । निनयिथ, निनेथ, निन्यिषे ।
1
प्रथाजन्ताः परस्मैपदिनः । धेट् ६०२ पाने । धयति । २३७० आदेच उपदेशेऽशिति । ( ६-१-४५) उपदेशे एजन्तस्य धातोराश्वं स्यान्न तु
1
७
विधमित्याह । प्रापणमित्यादि । तद्यथा - भारं हरति, प्रापयतीत्यर्थः । अंशं हरति, स्वीकरोतीत्यर्थः ः । परस्वं हरति, चोरयतीत्यर्थः । पापं हरति हरते वा, नाशयतीत्यर्थः । जहार जहतुः जह्रुः । 'एकाचः -' इति इरिनषेधस्य क्रादिष्वेव लिटि नियमितत्वादिह थलि इटि प्राप्ते 'अस्तास्वत् -' इति तन्निषेधः । ऋदन्तत्वेन भारद्वाजमतेऽपि इण् निषेध एव तदाह जहर्थेति । जहथुः जह । जहार, जहर - इति सिद्धवत्कृत्याह जह्निवेति । क्रादिनियमादिट् । जहिम । जहिषे, क्रादिमियमादिट् । जहाथे जह्रिढ्वे, जह्निध्वे । जहे जहिवहे जहिमहे । लुडादिषु मृम इव रूपाणि । धृञ्धातुरनिट् । हृञ इव रूपाणिं । णीञ्धातुरनिड् गोपदेशः । नयति, नयते । निनाय निन्यतुः निन्युः । क्रादिनियमाल्लिटि इट् । थलि तु 'चस्तास्वत् -' इति इरिनषेधस्य भारद्वाज - नियमादिविकल्प इत्यभिप्रेत्याह निनयिथ निनेथेति । निन्यिषे निन्याथे निन्यिढ्वे, निन्यिध्वे । निन्ये निन्यिवहे निन्यिमहे । नेता । नेष्यति, नेष्यते । नयतु, नयताम् । अनयत्, अनयत । नयेत्, नयेत । नीयात्, नेषीष्ट । अनैषीत्, अष्ट । अनेष्यत्, अनेष्यत । इत्यजन्ता उभयपदिनो गताः ।
परस्मैपदिन इति । 'जि ज्रि अभिभवे' इत्येतत्पर्यन्ता इति शेषः । द् पान इति । स्तनंधयीत्यादौ ङीबर्थ टित्त्वम्, अवयवे टित्त्वस्य व्यर्थतया समुदायार्थत्वादिति हरदत्तः । श्रदेचः । एजन्तस्य धातोरिति । 'लिटि धातो:-'
तीत्यर्थः । अंशं हरति, स्वीकरोतीत्यर्थः । स्वर्ण हरति, चोरयति पापं हरति, नाशयति । धृञ् । दधार । दधतुः । दधर्थ । दध्रे । दधाते । धर्ता । प्रियात् । णीञ् । 1 निनयिथेति । भारद्वाजनियमादिविकल्पः । श्रादेच उपदेशेऽशिति । 'लिटि धातोः-' इत्यतो धातोरित्यनुवृत्तमेचा विशेष्यते, तदाह एजन्तस्य धातोरिति । उपदेशे किम्, चेता । स्तोता । ननु लाक्षणिकत्वादेवात्र न भविष्यतीति चेत् । अत्राहुः — वर्णग्रहणे लक्षण प्रतिपदोक्तपरिभाषा नाश्रीयत इति ज्ञापनार्थमुपदेशग्रह
-
1
गम् । तेन ‘क्रीड्जीनां गौ' इति कृतात्वे क्रापयतीत्यादौ पुक् सिध्यतीति मनोरमाकृत् । धातोः किम्, गोभ्याम् । नौभ्याम् । अस्ति त्यत्रापि गमेर्डी : 'ग्लानुदिभ्यां डौः'