Laghu Siddhant Kaumudi Part 03

SR No.: 006150
Original Sutra Author: N/A
Author: Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
Publication Year: 1982
Total Pages: 714
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 18 MB

Page 199

१६६ ]
सिद्धान्तकौमुदी ।
[ स्वादि
1
1
I
चल ८३२ कम्पने । जल ८३३ घातने । घातनं तैक्ष्ययम् । टल ८३४ टव्ल ८३५ वैक्लव्ये । ष्ठल ८३६ स्थाने । हल ८३७ विलेखने । गल ८३८ गन्धे । बन्धने इत्येके । पल ८३१ गतौ । पलति । बल ८४० प्राणने धान्यावरोधने 'य । बलति । बेलतुः बेलुः । पुल ८४१ महत्वे । पोलति । कुल ८४२ संस्त्याने बन्धुषु च । संस्त्यानं संघातः । बन्धुशब्देन तद्व्यापारो गृह्यते । कोलति । चुकोल | शल ८४३ हुल ८४४ पत्लृ ८४५ गतौ । शशाल । जुहोल । पपात पेततुः । पतिता । २३५५ पतः पुम् । ( ७-४-१६ ) अङि परे । श्रपप्तत् । 'नेर्गद -' ( सू २२८५ ) इति णत्वम् । प्रणयपप्तत् । क्वथे ८४६ निष्पाके । safa | चक्काथ | चक्कथीत् । पथे ८४७ गतौ । श्रपथीत् । मथे ८४८ विलो - डने । मेथतुः । श्रमथीत् । टु वम् ८४६ उद्गिरणे । इहैव निपातनाद् ऋतः तदाद दध्वनतुरिति । पम ष्टमेति । षोपदेशौ । तस्तामेति । सत्वे सति ष्टुत्वनिवृत्तिरिति । तैक्ष्ण्यमिति । तीक्ष्णी भवनमित्यर्थः । टल ट्वल वैक्लव्य इति । वैक्लव्यं भयादिजनितो व्यप्रीभावः । गल गन्ध इति । गोपदेशोऽयम् । गन्धो गन्धक्रिया । तद्वयापार इति । बन्धुतानुकूली विवाहादिव्यापार इत्यर्थः । पत्लृधातुस्तवर्गप्रथमान्तः सेट्कः । लुङि लुदित्त्वात् च्लेरढि कृते अपत् अ त् इति स्थिते पतः पुम् । शेषपूरणेन सूत्रं व्याचष्टे श्रङि पर इति । 'ऋदृशोऽङि - ' इत्यतः तदनुवृत्तेरिति भावः । पतेः पुम् स्यादङि परे इति फलितम् । पुमि मकार इत्, उकार उच्चारणार्थः, मित्त्वादन्त्यादचः परः, तदाह पप्तदिति । कथे निष्पाक इति । जलक्षीरघृतादीनां पादभागादिशोषणपर्यन्तः पाको निष्पाकः । अक्कथीदिति । एदित्त्वान्न वृद्धिः । एवम् अमथीत् । टु वम् उद्भिरण इति । टुरित् । नायमुदित् । तेन 'उदितो वा' इति त्वायामिविकल्पो न । 'गृ निगरणे’ इति दीर्घान्तोऽयम् । नन्वस्माद्धातोर्युटि 'ऋत इद्धातो:' इति इत्त्वं बाधित्वा परत्वात् 'सार्वधातुक-' इति गुण सति उद्गरण इत्येव निर्देशो युज्यत इत्यत आह अथ ज्वलादिः । श्रज्वालीदिति । 'अतो ज्ञान्तस्य' इति वृद्धिः । वैक्लव्य इति । वैक्लव्यं भयादिजनितोद्विमता । तद्व्यापार इति । बन्धुतानुकूली व्यापारः । पतः पुम् । मित्त्वादन्त्यादचः परः । अक्कथीदिति । एदित्त्वान्न वृद्धिः । एवम् अपथीत् । श्रमथीदित्यत्रापि । टुवम् । केचिदमुमुदितं पठित्वा वान्त्वा वमित्वेत्युदाहरन्ति तत्तु वामनेन विरुध्यते । तेन हि 'श्रादितश्च' इति चकार स्यानुक्तसमुच्चयार्थत्वमाश्रित्य वान्त इत्यत्र इडभावः साधितः । उदित्त्वे तु 'यस्य विभाषा' इत्यनेनैव वान्त इति सिद्धेस्तदसंगतं स्यात् । एवं च क्त्वाप्रत्यये वमित्वेत्येव साधु । निपातनादिति ।
1
9