________________
प्रकरणम् १८] बालमनोरमा-तस्वबोधिनीसहिता। [८७ ईपत्पिादः । 'ईषद् गुणवचनेनेति वाच्यम्' (वा १३१६)। ईषद्रकम् । ७५६ नम् । (२-२-६) नम्सुपासह समस्यते । ७५७ नलोपो नमः। (६-३-७३) नमो नस्य बोपः स्यादुत्तरपदे । न ब्राह्मणोऽब्राह्मणः । ७५८ तस्मान्नुडचि । इत्यर्थः । ईषत्पिङ्गल इति । पिङ्गलशब्दः अव्युत्पन्न प्रातिपदिकमिति भावः। ईषद्रणवचनेनेति । अकृतेत्यपहायेति शेषः । न । इदं समानाधिकरणाधिकारस्थं नेत्यभिप्रेत्याह-सुपा समस्यत इति। न लोपोनञः। नेति लुप्तषष्ठीकं पदम् । तदाह-नो नस्येति । उत्तरपद इति । 'अलुगुत्तरपदे' इत्यतस्तदनुवृत्तेरिति भावः । नमोऽशिति सिद्ध लोपवचनम् अकब्राह्मण इति साकच्कार्थमित्याहुः । अब्राह्मण इति । अत्रारोपितत्वं नमः । आरोपितत्वं च ब्राह्मणत्वद्वारा ब्राह्मणेऽन्वेति । आरोपितब्राह्मणत्ववानिति बोधः । अर्थाद् ब्राह्मणभिन्न इति पर्यवस्यति । केचित्तु नञ् भिनवाची, ब्राह्मणाद्विम इत्यर्थ इत्याहुः । तदयुक्तम् , ब्राह्मणाद्भिन्न इत्यर्थे पूर्वपदप्राधान्यापत्तेः। तथा च 'उत्तरपदार्थप्रधानस्तत्पुरुष' इति भाष्योद्घोषो विरुध्यत । किं च अते, अतस्मै, अतस्मादित्यादौ सर्वनामकार्य शीभावस्मायादिकं न स्यात्, तच्छन्दार्थस्य नमये प्रति विशेषणत्वे अप्रधानत्वात् 'संज्ञोपसर्जनीभूतास्तु न सर्वादयः' इत्युक्तः । तथा अस इत्यादौ 'तदोः सः सावनन्त्ययोः' इति सर्वाद्यन्तर्गतत्यदादिकार्य सत्वं च न स्यात् । अनेकमित्यत्र एकवचनानुपपत्तिश्च । एकभिनस्य एकत्वासंभवेन द्वित्वबहुत्वनियमेन च द्विबहुवचनापत्तेः । तथा सति 'अनेकमन्यपदार्थ' इति नोपपद्यत, 'एतत्तदोःसुलोपः-' इत्यत्र अनसमासग्रहणं चात्र लिङ्गम् । तद्धि असः शिवः, अनेषः शिव इत्यादी सुलोपाभावार्थम् । तद्भिन एतभिन्न इत्यर्थे तु तच्छन्दाद्यर्थस्य उपउत्सृजेत्येताबानेव विग्रहः । उत्सृजेत्यस्य विवरणं देहोति । कोष्ठादिति तूद्धरेत्यस्याकाक्षापूरणार्थमुक्तम् । समासेन चेत्कर्तेति । जहिजोडमिति अाभीक्षायेन य
आह स जहिजोडः । एवं जाहे स्तम्बमिति य ाह स जहिस्तम्बः। नम् । इह 'नलोपो नमः' इत्यत्र विशेषणार्थो अकारः । तत्फलं च नैकधेत्यत्रालोपः । 'अव्यये नकुनिपातानाम्' इत्यव्ययपूर्वपदप्रकृतिस्वरार्थ अकारोचारणमित्यन्ये । सुपा सह समस्यत इति । उत्तरपदार्थप्रधानोऽयं समासः । तथा हि आरोपितत्व नमा द्योत्यते । तथा च अब्राह्मणशन्दाद् 'पारोपितो ब्राह्मणः' इति बोधे अर्थाद् 'ब्राह्मणभिन्नः' इत्यर्थः पर्यवस्यति । अतएवानुपसर्जनत्वादतस्मिन् अस इत्यादौ सर्वनामकार्य सिध्यति । तत्पुरुषस्यौत्सर्गिकमुत्तरपदार्थप्राधान्यमप्येवं सति निर्वाधम् । एतत्तदोःइति सूत्रे अनम्समासग्रहणं चेह लिमित्यादि मनोरमायामनुसन्धेयम् । नलोपो नमः । 'नमोऽश्' इति वाव्ये नलोपवचनं साकच्कार्थम् । तेन नमोऽकधि प्रक