Page Text
________________
५६४]
सिद्धान्तकौमुदी। [तद्धितेषु प्राग्दिशीय'कुह स्थः' । 'कुह जग्मथुः' । १६६२ एतदनतसोत्रतसौ चानुदात्तौ । (२-४-३३) अन्वादेशविषये एतदोऽश् स्यात्स चानुदात्तस्तसोः परतः, तो चानुदात्तौ स्तः । एतस्मिन्ग्रामे सुखं वसामः । अतोऽत्राधीमहे । अतो न गन्तास्मः । १६६३ इतराभ्योऽपि दृश्यन्ते । (५-३-१४) पञ्चमीसप्त. मीतरविभक्त्यन्तादपि तसिलादयो दृश्यन्ते । 'दृशिग्रहणाद्भवदादियोग एव' (वा ३२४४ )। स भवान् , ततो भवान्, तत्र भवान् । तं भवन्तम् , ततो भवन्तम् , तत्र भवन्तम् । एवं दीर्घायुः । देवानांप्रियः। श्रायुष्मान् । १६६४ सर्वैकान्यकिंयत्तदः काले दा । (५-३-१५) सप्तम्यन्तेभ्यः कालार्थेभ्यः स्वार्थे दा स्यात् । सर्वस्मिन्काले सदा। सर्वदा । एकदा । अन्यदा । कदा। यदा । तदा। 'काले किम्-सर्वत्र देशे। १९६५ इदमो हिल । (५-३-१६) सप्तम्यन्ताकाले इत्येव । हस्यापवादः । अस्मिन्काले एतर्हि । 'काले किम्इह देशे । १६६६ अधुना । (५-३-१७) इदमः सप्तम्यन्तास्कालवाचिनः यद्यपि वैदिकप्रक्रियायामिदमुपन्यसनीयं तथापि वाग्रहणस्य पूर्वसूत्रे अपकर्ष. ज्ञानायात्र तदुपन्यासः । एतदस्त्रतसोः। 'इदमोऽन्वादेशे' इत्यस्माद् 'अन्वादेशेऽशनुदात्तः' इत्यनुवर्तते । तदाह अन्वादेशेत्यादिना । अतोऽत्रेति । एतद्शब्दात् त्रलि प्रकृतेरशादेशे अत्रेति रूपम् । अतो न गन्तास्म इति । एतस्माद् प्रामादित्यर्थः । एतद्शब्दात्तसिल प्रकृतेरशादेशः । 'एतदोऽन्' इत्येव सिद्धे अनुदात्तार्थं वचनम् । नच लित्स्वरे सति शेषनिघातेन तसोर नुदात्तत्वं सिद्धमिति शङ्कयम्, लित्स्वरापवादे अशोऽनुदात्तत्वे कृते लित्स्वराप्राप्त्या प्रत्ययस्वरेण त्रतसोरुदात्तवे प्राप्ते तद्विधानार्थत्वात् । इतराभ्योऽपि दृश्यन्ते । पञ्चमीसप्तमी. तरविभक्तिभ्योऽपीत्यर्थः । फलितमाह पञ्चमीसप्तमीतरविभक्त्यन्तादपीति । किमादेरिति शेषः । एवमिति । स दीर्घायुः, ततो दीर्घायुः, तत्र दीर्घायुरित्यायूह्यमित्यर्थः । सर्वैकान्य। सप्तम्यन्तेभ्य इति । सर्वादिभ्य इति शेषः। सप्तम्या इत्येवानुवर्तते, व्याख्यानादिति भावः । सदा सर्वदेति । 'सर्वस्य सोऽन्यतरस्यां दि' इति सभावविकल्पः । कदेति । किंशब्दाद् दाप्रत्यये सति तस्य 'किमः कः' इति कादेशः । इदमो हिल । 'इदमः' 'हिंल्' इति छेदः । एतहीति। इदम्शब्दाद् हिल्, ‘एतेतौ रथोः' इत्येतादेशः । अधुना । 'इदमः' इति 'सप्तम्या' कर्षणस्य स्फुटीकरणार्थमिदमुपन्यस्तम्। अत इति । एतस्माद् ग्रामादित्यर्थः । तत्रभवन्तमिति । ततोभवता, तत्र भवता। ततोभवते, तत्रभवते इत्यादि। एवमिति। ततो. दीर्घायुस्तत्रदीर्घायुरित्यायूह्यमित्यर्थः । सदेति। 'सर्वस्य सोऽन्यतरस्यां दि' इति सभावः
| SR No. | 006149 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 716 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |