Page Text
________________
प्रकरणम् ३८] बालमनोरमा-तत्वबोधिनीसहिता। [५६१ सवत्सरतमः। १८५८ षष्टयादेश्वासंख्यादेः । (५-२-५८) पहितमः । संस्थादेस्तु 'विंशत्यादिभ्यः-(सू १८५) इति विकल्प एव । एकपट, एक षष्टितमः । १८५६ मतो छः सूक्कसानोः । (५-२-५६) मत्वर्थ : स्यात् । अछावाकशब्दोऽस्मिन्नस्ति भन्छाबाकीय सूकम् । बारवन्ती साम । १८६० अध्यायानुवाकयोलुंह। (५-२-६०) मत्वर्थस्य बस्य । भव 'असंख्यादेः' इति पर्युदासादुत्तरसूत्रस्य नात्र प्रवृत्तिरिति भावः । ननु मासार्धमाससंवत्सरशन्दानां संख्यावाचित्वाभावात् तेभ्यो डट एवाप्रसक्तः तस्य कथ तमड्विधि. रित्यत आह मासादेरिति । मासतम इति। मासस्य पूरणः अर्धमासादिरवयवः । अर्धमासतम इति । अधमासस्य पूरणः तिथ्यादिरवयवः । संवत्सर. तम इति। संवत्सरस्य पूरणः मासादिरवयवः । षष्ट्यादेचासंख्यादेः । असंख्यापूर्वपदात् षष्ट्यादेः परस्य डटो नित्यं तमडागमः स्यादित्यर्थः। 'विंशत्यादिभ्यः' इति विकल्पस्यापवादः । एकषष्टः, एकषष्टितम इति। सख्यादित्वानित्यस्य तमटोऽभावे 'विंशत्यादिभ्यः' इति डटस्तमडविकल्पः। तमडभावे डटि 'यस्येति च' इति इकारलोपे एकषष्ट इति रूपम् । ननु केवलात् षष्ठ्यादेविहितस्य नित्यतमटः संख्यादेः कथं प्रसक्तिः, तमडागमविधेरप्रत्ययविधित्वेऽपि प्रहणवता प्राति. पदिकेन तदन्तविधिर्नास्ति' इति निषेधादिति चेत्, मैवम्-असंख्यादेरिति हि इह प्रकरणे प्रहणवता प्रातिपदिकेन तदन्तविधि ज्ञापयति। तेन 'विंशत्यादिभ्यः' इति पूर्वसूत्रम् एकविंशतितम इत्यादावपि प्रवर्तत इति भाष्ये स्पष्टम् । एवं च एकानविंशतितम इत्यपि सिद्धम् ।मती छः सूक्तसानोः । मतुशब्दो मत्वर्थे लाक्षणिक इत्याहमत्वर्थ इति । अच्छावाकीयं सूक्तमिति । अच्छावाकशब्दः अस्यास्ति अस्मिमस्तीति वा विग्रहः । अच्छावाकशब्दयुक्तमित्यर्थः। अच्छावाकशब्दात् शब्दस्वरूप. पसत् प्रथमान्ताच्छः । वारवन्तीयं सामेति । 'अश्वं नत्वा वारवन्तम्' इत्यस्याम् ऋच्यध्यूढमित्यर्थः । एवमस्यवामीयमित्यपि । 'अस्यवामस्य' इत्यस्य एकदेशानुकरणम. स्यवामेति । तस्माच्छः । अस्यवामशब्दसंयुक्तमित्यर्थः । प्रकृतिवदनुकरणमित्यस्यानित्यत्वात्सुपो लुक् । अध्यायानुवाकयोलुक् । नन्वध्यायानुवाकयोरभिधेयत्वे छस्य 'नित्यं शतादि-' इत्यावश्यकमिति ध्वनयन्नुदाहरति-एकशततम इति । मासादेरिति । सख्यावाचित्वाभावेऽपीति भावः । षष्टयादेश्चेति । 'विशत्यादिभ्यः-' इति विकल्पे प्राप्ते नित्यार्थोऽयमारम्भः । संख्यादेस्विति । एतच्च प्राक् शताबोध्यम् , नित्यं शतादि-' इत्युकत्वात् । मती छ। मत्वर्थ इति । मतोर्विषय इत्यर्थः । तेन 'तत्' इति प्रथमा समथविभक्तिः, अस्यास्मिमिति प्रत्ययार्थश्वेह लभ्यते ।
HTHHTHHTHANE
| SR No. | 006149 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 716 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |