Page Text
________________
३६४ ] सिद्धान्तकौमुदी। [तद्धितेषु शैषिकबैदिकी, बैदिका । 'श्रापदादिपूर्वपदात् कालान्तात्' (ग सू ७४) । आपदादिराकृतिगणः । आपत्कालिकी, आपत्कालिका । १३४१ बाहीकग्रामेभ्यश्च । (४-२-१९७) बाहीकग्रामवाचिभ्यो वृद्धभ्यष्ठठिी स्त । छस्यापवादः । कास्तीरं नाम बाहीकग्रामः । कास्तीरिकी, कास्तीरिका । १३४२ विभाषोशीनरेषु । (४-२-११८) एषु ये ग्रामास्तद्वाचिभ्यो वृद्धभष्ठब्जिठौ वा स्तः । सौदर्शनिकी, सौदर्शनिका, सौदर्शनीया। १३४३ ओर्देशे ठञ् । (४-२-११६) उवर्णान्ताद्देशवाचिनष्ठञ् । निषादक': । नैषादकर्षकः । 'केऽणः' (सू८३४) इति हस्वः । 'देशे किम्-पटोश्छात्राः पाटवाः । जिठं व्यावर्तयितुं ठग्रहणम् । वृद्धाच्छं परत्वादयं बाधते। दाक्षिकर्षुकः।१३४४ वृद्धात्प्राचाम् । (४-२-१२०) प्राग्देशवाचिनो वृद्धादेवेति नियमार्थ सूत्रम् । श्राढक म्बुकः । शाकजम्बुकः । नेह-मल्लवास्तु, माल्लवास्तवः । १३४५ धन्वयोपधाद् वुञ् । अङ्गात्परत्वाभावादित्यत आह-इकार उच्चारणार्थ इति । काशिकीति । काश्यां जातादिरित्यर्थः । ठअन्ताद् ङीप् । काशिकेति । जिठप्रत्यये इकादशे टा। बैदिकी, बैदिकेति । बेदिर्देशविशेषः । आपदादिपूर्वपदाकालान्ता देति । गणसूत्रम्। ठझिठावित्येव । आपदादिरिति । आपद् आदियस्येति विग्रहः । आपत्कालिकी, आपत्कालिकेति । ठञि डीप् , गिठे टाप् । वाहीकग्रामे भ्यश्च । बाहीकाख्याः केचिद् ग्रामाः, तद्विशेषवाचिभ्य इत्यर्थः । तदाह-बाहोकग्रामवाचिभ्य इति । विभाषोशीनरेषु । पूर्वसूत्रे समस्तनिर्देशेऽपि 'ग्रामेभ्यः' इत्यनुवर्तते, एकदेशे स्वरितत्वप्रतिज्ञानात् , तदाह-एषु ये ग्रामा इति । शीनरेषु ये ग्रामास्तद्विशेषवाचिभ्य इत्यर्थः । सौदर्शनो नाम उशीनरदेशे कश्चिद् ग्राम । सौदर्शनीया इति । ठञ्जिठयोरभावे वृद्धाच्छः । ओर्देशे ठञ् । निषादकडूरिति । कश्चिद् ग्राम इति शेषः । नैषादकर्षक इति । उगन्तात्परत्वात् वादेशः । वृद्धात्प्राचाम् । 'योदेशे ठञ्' इत्यनुवर्तते । प्राचामिति देशविशेषणम , नतु विकल्पार्थम् , व्याख्यानात् । पूर्वेण सिद्धे नियमार्थमिदम् । तदाह-प्राग्देशेत्यादिना । आढकजम्बुक इति । आढकजम्बूर्नाम कश्चिद् ग्रामः । तत्र भव इ यर्थः । उगन्तात्परपरत्वात् ठस्य कः । 'केऽणः' इति ह्रस्वः । एवं शाकजम्बुकः । मल्लवास्त्विति । दित्याशयेनाह-जश्त्वमिति । काश्यादिभ्यः। इकार सच्चारणार्थ इति । उभयत्र अकार एवानुबन्धः, तस्य व्यत्यासपाठस्तु स्त्रीप्रत्यये विशेषार्थ इति भावः ।
आपदादीति । गणसूत्रमिदम् । वृद्धादेवेति । 'वृद्धाचेत्प्रा वामेव' इति विपरीतनियमस्तु न भवति, अप्राग्देशवाचिनो वृद्धस्य उवर्णान्तस्याभावात् । धन्वयोपधात्।
| SR No. | 006149 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 716 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |