Page Text
________________
प्रकरणम् २७] बालमनोरमा-तत्त्वबोधिनीसंहिता। [३७५ अणोऽपवादः । कक्षतु. काक्षतवम् । नद्यास्तु परत्वान्मतुपू । इक्षुमती । १२८४ मतोश्च बह्वजङ्गात् । (४-२-७२) बह्वच् अङ्ग यस्य मतपखदन्तादन, नाए । सैध्रकावतस् । 'बरचू' इति किम्-श्राहिमतम् । अङ्गग्रहवं बच इति तद्विशेषणं यथा स्वाद् मत्वन्तविशेषणं मा भूत् । १२८५ वह्वचः क्रपेषु । (४-२-७३) अणोऽपवादः । दीर्घवरत्रेण निवृत्तो दैर्घवरत्रः कूपः । १२८६ उदक्च विपाशः । (४-२-७४) विपाश उत्तरे कूले ये कूपास्तेष्वञ् । अबह्वजर्थ श्रारम्भः । दन्तेन निवृत्तो दान्तः कूपः । उदक् किम्-दक्षिणत: कूपेवणेव । १२८७ सङ्कलादिभ्यश्च । (४-२-७५) कूपेषु इति निवृत्तम् । सङ्कलेन निर्वृत्तं साङ्कलम् । पौष्कलम् । १२८८ स्त्रीषु सौवीरसाल्वप्रान। (४-२-७६) स्त्रीलिङ्गवेषु देशेषु वाघ्येष्वञ् । सौवीरे, दत्तामित्रेण निर्वृत्ता दात्ताभित्री नगरी । साल्वे, वैधूमानी । प्राचि, माकन्दी । १२८६ सुवास्त्वाद्विगोरध्यात्मादित्वाञ् । तद्धितार्थद्विगौ तु 'द्विगोलुंगनपत्ये इति लुक् स्यात् । केचित्त चतुर्णा सूत्राणामर्थाश्चतुराः, तत्र भवाश्चातुरर्थिका इत्याहुः । ओरञ् । 'तदस्मिन्नस्ति' इत्यादिषु चतुर्थेषु प्रथमोच्चारितात्तत्तद्विभक्त्यन्तादञ् स्यात् , अणोऽपवादः अनधिकारः ‘सुवास्त्वादियोऽण्' इति यावत् । काक्षतवमिति । कक्षतुरस्मिन्नस्तीत्यादि विग्रहः । मतोश्च । सैध्रकावतमिति । सिध्रकावानस्मिन्नस्तीत्यादयश्चत्वारोऽर्थाः यथायोगं बोध्याः । आहिमतमिति । अहिमानस्मिन्नस्तीत्यादयोऽर्थाः । अहिशब्दस्य ध्यकत्वादञ् नेति भावः । बह्वचः कृपेषु । बह्वचः प्रातिपदिकाद् अञ् चतुर्वर्थेषु अणोऽपवादः । दीर्घवरत्रेण निर्वृत्तः कूपः दैर्घवरत्रः । उदक्च विपाशः। विपाश उत्तरे कले इति । विपाशशब्द शकारान्तो नदीविशेषयाची । सङ्कलादिभ्यश्च । निर्वृत्तमिति । व्याख्यानादिति भावः । अणोऽपवादः । पौष्कलमिति । पुष्कलेन निवृत्तमिति विग्रहः । स्त्रीषु सौवीर । सौवीर इति । उदाहरणं वक्ष्यत इति शेषः । दात्तामित्री नगरीति । 'टिड्ढ-' इति डीप् । साल्व इति । उदाह्रियत इति शेषः । वैधूमाग्नीति । विधूमाग्निना निवृत्तेत्यर्थः । अनि डीप् । प्राचीति । प्राचि देशे उदाहियत इत्यर्थः । माकन्दीति । माकन्देन निवृत्तेत्यर्थः । तत्र भवाश्चातुरर्थिकाः । अध्यात्मादित्वाह । चतुर्वर्थेषु भवा इति तद्धितार्थे द्विगौ तु 'द्विगोलुंगनपत्ये' इति ठओ लुक् स्यात् । मतोश्च । ननु 'मतोर्बह्वचः' इत्येवास्तु । बह्वचो विहितो यो मतुप् तदन्तादिति वैयधिकरण्येन व्याख्यानादिष्टं सिद्ध्यति किमाङ्गग्रहणेनेत्याशङ्कां निवारयति-अङ्गग्रहणमिति । मत्वन्तविशेषणमिति ।
१ 'दत्तेन निवृत्तो दात्तः कूपः' इति क्वचित्पाठः ।
| SR No. | 006149 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 716 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |