________________
अजन्तनपुंसकलिङ्गाः
२४६ अस्थि-दधि-सक्थ्यच्णामनडुदात्तः ७ । १ । ७५ ।
एषामनङ स्यात् टादावचि ।
२४७ अल्लोपोऽनः ६ । ४ । १३४ ।
.
अङ्गावयवोऽसर्वनामस्थान-यजादि - स्वादिपरो लोपः । दध्ना । दध्ने । दध्नः । दध्नः । दध्नोः । दध्नोः । २४८ विभाषा डिश्योः ६ । ४ । १३६ ।
६७
योऽम् तस्याकारस्य
श्रङ्गावयवोऽसर्वनामस्थानपरो योऽन् तस्याकारस्य लोपो वा स्यात् किश्योः परयोः । 'दध्नि, दधनि । शेषं वारिवत् । एवमस्थि- सक्थ्यक्षि । 'सुधि । सुधिनी । सुधीनि । हे सुधे !, हे सुधि ! |
२४६ तृतीयादिषु भाषितपुंस्कं पुंवद् गालवस्य ७ । १ । ७४ । प्रवृत्तिनिमित्तैक्ये भाषितपुंस्कमिगन्तं क्लीबं पुंवद्वा टादावचि ।
१- दनि 'दधि' शब्दात् सप्तम्येकवचने ङि-विभक्तौ 'दषि इ' इति स्थितौ 'अस्थि दषि' इति प्रनङादेशे 'दघन इ' इति जाते 'विभाषा ङिश्यो:' इति वैकल्पिकेSकारलोपे सिध्यति रूपं 'दठिन' इति । पक्षे 'दघनि' इति । २- सु = शोभना धीर्यस्य तत्कुलम् = सुधि । 'ह्रस्वो नपुंसके 'इति ह्रस्वः ।
३- ' यन्निमित्तमुपादाय पुसि शब्दः प्रवर्तते ।
क्लो वृत्तौ तदेव स्यादुक्तपुंस्कं ( भाषितपुंस्कं ) तदुच्यते ' ॥ 'पीलु क्षः फलं पीलु, पीलुने नतु पीलवे ।
वृक्षे निमित्त पोलुत्वं, तज्जत्वं तत्फले पुनः ॥
तथा चात्र 'सुधि' शब्दो भाषितपुंस्कः पुंल्लिङ्गे नपु ंसकलिंगे धीर्यस्य' इति एकमेवार्थमुपादाय प्रवृत्तत्वात् ।
च 'शोभना
२४६ - अस्थ्यादि शब्दा को अनङ् होता है; यादि च् परे रहते । २४७ - अङ्ग का अवयव, सर्वनामस्थान से भिन्न यजादि स्वादिपरक जो अन्, उस के प्रकार का लोप होता है ।
२४८ - अङ्गादि परक अन् का लोप होता है, विकल्प से ङि और शी परे रहते । २४६-प्रवृत्तिनिमित्त एक होने पर, भाषितपुंस्क इगन्त नपुंसक शब्द को पुंवद्भाव है, विकल्प से टादि श्रच् परे रहते ।
