________________
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम् २४३ ह्रस्वो नपुंसके प्रातिपदिकस्य १।२।४७ । अजन्तस्येत्येव । 'श्रीपम् । शानवत् । द्वे २। त्रीणि २ । २४४ स्वमोनपुसका ७ । १ । २३ । लुकस्यात् । वारि। २४५ इकोऽचि विभक्तौ ७।१ । ७३ ।
इगन्तस्य नुमचि विभक्तौ । वारिणी । 3 वारीणि । (१९६१) न लुमतेत्यस्यानित्यत्वात् पक्षे सम्बुद्धिनिमित्तो गुणः । हे वारे !, हे वारि ।। आङो ना, वारिणा । घेडिंतीति गुणे प्राप्ते । (वृद्धयौत्वतज्वद्भावगुणेभ्यो नुम् पूर्वविप्रतिषेधेन) वारिणे । वारिणः २। वारिणोः २। नुमचिरेति नुट । "वारीणाम् । वारिणि । हलादो हरिवत् ।
१-श्रीपम्,श्रीपे, श्रीपाणि २ ।श्रीपेण । गत्व च 'एकाजुत्तरपदे रणः' इत्यनेन । २-लुगित्य. नुवर्तते । ३-वारि+(जस् ) 'शि' इत्यस्य सवनामस्थानत्वात् 'सर्वनामस्थाने चासम्बुद्धी' इति दीर्घः । ४-अनित्यत्वे च ज्ञापकम् इकोचि विभक्तौ' इत्यत्राचिग्रहणमेव, तन्वेत्यम्--सूत्रे 'अचि' ग्रहणाभावे, वारिभ्यामित्यादौ तु जातेऽपि नुमि 'न लोपः प्रातिपदिकान्तस्य' इति नकारलोपाद् न किश्चिद् वैरुप्यम् । 'सु'-विभक्तौ च सोलुंकि परतो विभक्तेरभावात् प्राप्नोत्येव न नुम् । न च 'प्रत्ययलोपे प्रत्ययलक्षणम्' स्यादिति वाच्यम "न लुमताऽङ्गस्य" इति तनिषेधात् । तथा च व्यर्थं सद् 'अचि' ग्रहण 'न लुमताङ्गस्य' इत्यस्याऽनित्यत्वं ज्ञापयति । ५-वारीणाम् = 'वारि' शब्दात् षष्ठीबहुवचने आमि 'हस्वमद्यापो नुट्' इति प्राप्त नुट बावित्वा 'इकोऽचि विभक्तौ' इत्यनेन नुम् प्राप्नोति तं च 'नुमचिरतुज्वद्भावेभ्यो नुट मूविप्रतिषेधेन' इति वातिकबसेन नुट् बाधते । 'नामि' इति दीर्घ 'प्रट कुप्वाङ्' णवे सिध्यति रूपं 'वारीणाम्' इति ।
(वा.-एकतर शब्द से परे सु और अम् को अड् आदेश नहीं होता )। २४३-नपुंसक लिङ्ग में अजन्त प्रातिपदिक को ह्रस्व होता है । २४४ - नपुंसक अङ्ग से परे सु और अम् का लुक होता है। २४५-नपुंसक इगन्त अङ्ग को नुम् होता है, अजादि विभक्ति परे रहते । (या•-वृधि, श्रौत्य, तृवद्धाव, गुण की अपेक्षा नुम् होता है, पूर्वविप्रतिषेध से)।
