________________
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम द्वाभ्याम् । द्वाभ्याम् । द्वयोः । द्वयोः । गौरी। 'गौर्यो । गौर्यः । हे गौरि । गौर्यै। इत्यादि । एवं नद्यादयः। लक्ष्मीः। शेषं गौरीवत् । एवं तरीतन्त्र्यादयः । स्त्री । हे स्त्रि। महारेशनिधिसूसम)
२२७ स्त्रियाः ६ । ४ । ७६ । अस्येयङ् स्यादजादौ प्रत्यये परे । स्त्रियौ । स्त्रियः।
२२८ वाम्शसोः ६।४।८०
अमि शसि च स्त्रिया इयङ्ग वा स्यात् । स्त्रियम्, स्त्रीम् । त्रियः, स्त्रीः । स्त्रिया । स्त्रियै । स्त्रियाः। परत्वान्नुट , स्त्रीणाम् । स्त्रीषु । श्रीः । श्रियौ । श्रियः पनरीसंज्ञानिमेशा सूना)
२२६ नेयवस्थानावस्त्री १ । ४ । ४ ।
१-गौरी प्रौ = गौयौं, गौरी + अस् = गौर्यः । उभयत्रापि "दोर्घाज्जसि च" इति निषेषापूर्वसवर्णदोघों न, किन्तु यण। २-हे गौरि ! इत्पत्र "अम्बाथन द्योर्हस्वः" इति ह्रस्वः ३-"लक्षेमुट च" इत्युणादिसूत्रेण 'ई-प्रत्ययो मुडागमश्च, प्रड्यन्तस्वान्न स्लोपः।
४-अवो-तन्त्री तरी-लक्ष्मी-धी हो-श्रीणामुणादिषु ।
सप्त-स्त्रीलिङ्गशब्दानां न सुलोपः कदाचन ।। ५-स्त्रीणाम् – 'स्त्री' शब्दात् षष्ठोबहुवचने प्रामि 'यूस्त्र्याख्यौ नदी' इति नदी संज्ञायां 'हस्वनद्यापो नुट्' इति नुडागमे 'पर्जन्यवत् लक्षणप्रवृत्तिः' इति न्यायेन दीर्घस्यापि पुनामि' इति दीघे णत्वे 'स्त्रीणाम्' इति रूपम् । “स्त्रियाः" इति प्राप्तम् इयङादेशं परत्वाद् "हस्वनद्यापो नुड्' इति नुड् बाधते, स्त्रीणाम् । सप्तम्यां तु स्त्रो+ डि, डेरामि इयङ् एव, न तु नुट , अत्र प्रामो लाक्षणिकत्वात् 'लक्षणप्रतिपदोक्तयोः प्रतिपदोक्तस्यैव ग्रहणम् इति न्यायात् ।
२२७-स्त्री शब्द को इयह आदेश होता है, अजादि प्रत्यय परे रहते । २२८-स्त्री शब्द को इय विकल्प से होता है, अम् और शस् में ।
२२६-इयङ् उवङ् के स्थानी नित्य स्त्रीलिंग ईकार ऊकार की नदीसंज्ञा नहीं होती है, स्त्री शब्द को छोड़कर (अर्थात् स्त्री शब्द की तो नदो संज्ञा होती ही है)।
