________________
सम्पत्य
अजन्तपुल्लिङ्गाः अथ षड्लिङ्गषु-अजन्तपुल्लिङ्गाः
प्रातिपदिक संज्ञा सूत्रा ११६ 'अर्थवदधातुरप्रत्ययः प्रातिपदिकम् १ । २।४५।
धातुं प्रत्ययं प्रत्ययान्तं च वर्जयित्वा अर्थवच्छब्दस्वरूपं प्रातिपदिकसंज्ञ स्यात् ।
नातिनदिकसमानता ११७ कृत्तद्धित-समासाश्च । १।२।४६।। कृत्तद्धितान्तौ समासाश्च तथा स्युः।
११८ स्वौजसमौट्छस्टाभ्याभिस्-डेभ्यांभ्यस्-डसिन्यांभ्यस्-सोसाम् योस्सुप् ४ । १ । २।
___अजन्तपुंल्लिङ्गप्रकरणम् १-अर्थोऽस्यास्तीति अर्थवत्, तेन धनं वनमित्यादौ प्रतिवणं सजा न । सत्यां च तस्यां स्वादयः, 'सुपो धातु .... ' इति लोपेऽपि पदसंज्ञायां जश्त्वनलोपादयो दुवाराः । एतत्सूत्रं सुभाषितस्यैतस्योत्तरम्तत्र प्रश्न:
(क) विद्वान् कोहग् वचो ब्रूते, (ख) को रोगी (ग) कश्च नास्तिकः । घ) कीहक् चन्द्र न पश्यन्ति, सूत्र तत्पाणिनेर्वद ॥ १ ॥ क्रमशः-(क) अर्थवत् = सार्थकम् । (ख अधातुः = निर्वीर्यः । अल जीत
(ग) अप्रत्ययः = विश्वासरहितः । (घ) प्रातिपदिकम = प्रतिपत्तिथौ भवम् इति।। २-कृतः तद्धिताश्च प्रययास्तेन तदन्ता ग्राह्याः प्रत्ययग्रहणे तदन्तग्रहणमिति वचनात, प्रत्ययान्तत्वेनाऽप्राप्तौ सूत्रमिदम् । समासग्रहणं तु नियमार्थम् । स चायं नियमः
“यत्रार्थवति संघाते पूर्वो भागस्तथोत्तरः । स्वातन्त्र्येण प्रयोगार्हः समासस्यैव तस्य चेत्" इति । तेन वाक्यस्य न । ३-प्रातिपदिकसंज्ञा इत्यर्थः।
प्रोगामा
अथ अजन्तपुंल्लिङ्गप्रकरण ११६-धातु, प्रत्यय और प्रत्ययान्त से भिन्न अर्थवान् शब्दस्वरूप की प्रातिपदिक संशा होती है।
११७-कृदन्त, तद्धितान्त और समास की प्रातिपदिक संज्ञा होती है ।
