________________
अच्सन्धिप्रकरणम्
१३
सपाद - सप्ताध्यायों प्रति त्रिपाद्यसिद्धा त्रिपाद्यामपि पूर्वं प्रति परं
शास्त्रमसिद्धम् ! हर इह ' । हरयिह । विष्ण इह । विष्णविह । वृद्धिसंज्ञा सूत्रम् ३२ वृद्धिरादैच १ । १ । १ ।
आदैच्च वृद्धिसंज्ञा घामक सामान्य सूत्रम ३३ वृद्धिरेचि ६ | १ | ८८ । आदेचि परे वृद्धिरेकादेशः स्यात् । "गङ्गौघः । ' देवैश्वर्यम् । कृष्णौत्कण्ठ्यम् ।
३४ 'एत्येधत्सु ६ । १ । ८६ ।
गुणापवादः । कृष्णैकत्वम् ।
१ - हरे + इह । विष्णो + इह । अत्र “२२ एचोऽयवायावः " इति सूत्रेण "प्रय्, श्रव्" = श्रादेशयोः सतोः " ३० लोपः शाकल्यस्य " इति पाक्षिके यकारलोपे हर इह, विष्ण इह, इति स्थितिः । नचात्र “ २७ श्राद्गुणः" इति गुणः स्यादिति वाच्यम्, गुणदृष्टौ लोपस्यैवासिद्धत्वात् । एवं शौरे + श्रागच्छ = शौर प्रागच्छ, शौरयागच्छ । प्रभो + इदानीम् = प्रभइदानोम्, प्रभविदानीम् । श्रियै + उत्कण्ठितः = श्रिया उत्कण्ठितः श्रियायुत्कण्ठितः । मानौ + उत्सुकः भाना उत्सुकः, भानावुत्सुकः । गुरौ + श्रायाते गुरा श्रायाते, गुरावायाते, इत्यादिकम् । २ - श्रा ( "श्रार्" - " श्राल्' ) ऐ श्रौ वृद्धिः । ३ - निरवकाशो विधिरपवादः । ४–कृष्णैकत्वम् – 'कृष्ण + एकत्वम्' इति स्थितौ निरवकाशस्वेन श्रपवादभूता वृद्धिः प्रवर्तते । पूर्वपरयोरकारैकारयोः स्थाने 'वृद्धिरेचि' इति सूत्रेण 'ऐ' वृद्धिः सिद्धयति रूपं कृष्णैकत्वम् । गङ्गा + श्रोघः । ६ - देव + ऐश्वर्यम् । ७ - कृष्ण + श्रौत्कण्ठ्यम्, एवँ पञ्च + एते पञ्चैते, तण्डुल + श्रोदनम् = तण्डुलौदनम् । माघव + एघनम् = माघवैधनम्, राम + श्रौत्सुक्यम् = रामौत्सुक्यम्, इत्याद्युदाहरणीयम् । ८-एतिः = इण् ( गरौँ ) । एघति : - एध (वृद्धौ ) । " इश्तिपो धातुनिर्देशे " इत्यागमानुसारं शितपा निर्देशः ।
-
३२- श्रात् और ऐच को वृद्धि संज्ञा होती है ।
३३ - अवर्ण से एच् परे रहते ( पूर्व पर के स्थान में वृद्धि रूप एक आदेश होता है। यह सूत्र गुण का अपवाद है ।
३४ अवर्ण से प्रजादि एति एधति और ऊठ परे रहते पूर्व पर के स्थान में
