________________
२८४
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम् १०३७ संस्कृतं भक्षाः ४ । २ । १६ ।
सप्तम्यन्तादण् स्यात् संस्कृतेऽर्थे यत् संस्कृतं 'भक्षाश्चत्ते स्युः। भ्राष्ट्रेषु संस्कृताः- भ्राष्ट्राः = यवाः।
१०३८ साऽस्य देवता ४ । २ । २४ । इन्द्रो देवता अस्येति ऐन्द्र-हविः । पाशुपतम् । 'बार्हस्पतम् । १०३६ शुक्राद घन् ४ । २ । २६ ।
शुक्रियम्। १८४० सोमायण ४ । २। ३० । "सौम्यम् । १०४१ वायवृतुपित्रपसो ‘यत् ४ । २ । ३१ ।
१-भक्ष्यन्ते इति भक्षाः। कर्मणि घञ् ( बाहुलकात् ) भक्ष्यभूता इत्यर्थः । २भ्राष्ट्राः-(यवाः)-भ्राष्ट्रषु संस्कृताः इत्यर्थे 'भ्राष्ट्र'-ब्दात 'संस्कृतं भक्षा' इत्यणि 'यस्येति चे' त्यकारलोपे जसि विभक्तिकार्य सिध्यति रूपं 'भ्राष्ट्राः' इति । ३-प्रथमान्ताद् देवतावाचकात् शब्दात्-अस्येत्यर्थेऽण् इत्यर्थः । ऐन्द्रम् ( हविः)-इन्द्रो देवता प्रस्येत्यर्थे 'इन्द्र' शब्दात् प्रथमान्तात् 'सास्यदेवता' इत्यणि सुलुकि प्रादिवृद्धौ 'यस्येति चे' स्यकारलापे विभक्तिकायें सिध्यति रूपम् 'ऐन्द्रम्' इति । ५-बृहस्पतिर्देवता प्रस्येति विग्रहः ) प्रादिवृद्धिः । ६-शुक्रो देवताऽस्येति-शुक्रियम् = हविः घस्य 'इय्' । नित्वं स्वरार्थम् (स्वरितार्थम् ) ७-सोमो देवताऽस्येति विग्रहः । ८-साऽस्य देवता इत्यर्थे इति शेषः।
१०३७-सप्तम्यन्त शब्द से 'संस्कृत' अर्थ में अण् प्रत्यय होता है, संस्कृत पदार्थ यदि भक्ष्य हो।
१०३८-'इसका देवता यह है' इस अर्थ में प्रथमान्त देवतावाचक शब्द से अण प्रत्यय होता है।
१०३६-शुक्र शब्द से 'अस्य देवता' अर्थ में घन् प्रत्यय होता है। १०४०-सोम शब्द से 'अस्य देवता' अर्थ में ट्यण. प्रत्यय होता है।
१०४१-वायु-ऋतु पितृ और उषस् शन्द से 'अस्यदेवता' अर्थ में यत् प्रत्यय होता है।
