________________
२८२
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम् अनादयस्तद्राजसंशाः स्युः। १०२८ तद्राजस्य बहुषु तेनैवास्त्रियाम् २ । ४ । ६२ ।
बहुष्वर्थेषु तद्राजस्य लुक् तदर्थकृते बहुत्वे; न तु स्त्रियाम् । इक्ष्वाकवः । पच्चालाः, इत्यादि।
१०२६ कम्बोजाल्लुक ४ । १ । १७४ ।
अस्मात्तद्राजस्य लुक् । 'कम्बोजः। कम्बोजौ (कम्बोजादिभ्य इति वक्तव्यम् ) चोलः । शकः । केरलः । यवनः ।
इत्यपत्याधिकारः।
अथ रक्ताद्यर्थकाः १०३० तेन २रक्त रागात् ४ । २।१। अण स्यात् । रज्यतेऽनेनेति रागः । कषायण रक्तं वस्त्रं- काषायम् । १०३१ नक्षत्र ण युक्तः कालः ४ । २ । ३ । १-कम्बोजस्याऽपत्यं पुमान् इति विग्रहः । इत्यपत्याधिकारः।
२-तेन नाम तृतीयान्तात् रागवाचकात् शब्दात् रक्तमित्यस्मिन्नर्थे प्रण स्यादित्यर्थः । एवं सर्वत्रैवं विधेषु स्थलेषु-अर्थाः कल्पनीयाः ३-रागः=रक्त-पीत-कषायादिवर्ण इत्यर्थः । ४-काषायम-कषायेण रक्तमिति विग्रहे 'तेन रक्तं रागात' इति सूत्रेणारणप्रत्यये चादिवृद्धौ ‘यस्येति च' इत्यकारलोपे विभक्तिकार्ये सिध्यति रूप 'काषायम्' इति ।
१०२८-बहुत्वार्थ में तद्राजसंज्ञक प्रत्यय का लुक् होता है। प्रत्ययार्थकृत बहु व होने पर, स्त्रीलिङ्ग को छोड़कर।। १०२६-कम्बोज शब्द से विहित तद्राजसंज्ञक प्रयय का लुक होता है ।
इत्यपत्याधिकारः।
अथ रक्ताद्यर्थकाः १०३०-तृतीयान्त रागवाचक शब्द से रक्त अर्थ में अण् प्रत्यय होता है । १०३१-नक्षत्रवाचक शब्द से युक्त काल अर्थ में अण् प्रत्यय होता है ।
(वा०-नक्षत्रवाचक तिष्य-पुष्य शब्द के यकार का लोप होता है अण् प्रत्यय परे रहते)।
