________________
बहुव्रीहिः
पूर्णकाकुत्, पूर्णकाकुदः ।
६७७ सुहृद्-दुहृदौ मित्रामित्रयोः ५ । ४ । १५० ।
सुदुर्ज्या हृदयस्य हृद्भावो निपात्यते । सुहृन्मित्रम् | दुर्हृदमित्रः । ६७८ उरः प्रभृतिभ्यः कप् ५ । ४ । १५१ ।
६७६ कस्कादिषु च ८ | ३ | ४८ |
२७१
एग्विण उत्तरस्य विसर्गस्य पोऽन्यस्य तु सः । इति सः । 'व्यूढोरस्कः । 'प्रियसर्पिष्कः ।
६८० निष्ठा २ । २ । ३६ ।
अनिष्टान्तं बहुव्रीहौ पूर्वं स्यात् । युक्तयोगः ।
६८१ शेषाद् विभाषा ५ । ४ । १५४ |
अनुक्तसमासान्तात् बहुव्रीहेः कप् वा 'महायशस्कःः । " महायशाः । इति बहुव्रीहिः ।
व्यूढोरस्कः—व्यूढम् उरो यस्येत्यत्र 'व्यूढ + सु उरस् + सु' इत्यत्र ‘अनेकमन्यपदार्थे’ इति समासे सुपो लुकि 'व्यूढोरस' शब्दात् समस्तात् 'उरः प्रभृतिभ्यः कपू' इति 'क' प्रत्यये सस्य रुत्वे विसर्गे 'कष्कादिषु चे 'ति विसर्गस्य सत्वे प्रातिपदिकत्वेन 'व्यूढोरस्क' शब्दात् सौ विभक्तिकायें सिध्यति रूपं 'व्यूढोरस्क' इति । २ – प्रियं सर्पिः (धृतं) यस्येति विग्रह ५ - उभयत्र 'श्रान्महत' इत्यात्वम् ।
६७७ --सु, दुर् पूर्वक हृदय शब्द को हृद् ग्रादेश होता है क्रमशः मित्र और शत्रु अर्थ में ।
६७८–उरः प्रभृतिगणपठित शब्दों से कप् प्रत्यय होता है ।
६७६ - कस्कादिगणपठित शब्दों में इण से परे विसर्ग कोप होता है । अन्यत्र स होता है ।
६८० - निष्ठान्त का वहुव्रीहि में पूर्वनिपात होता है ।
६८१ – अनुक्त समासान्त बहुव्रीहि से कप् प्रत्यय होता है ।
इति बहुव्रीहिः ।
