________________
२४२
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम्
८६३ स्त्रियां क्तिन् ३ । ३ । ६४ ।
स्त्रीलिङ्गे भावे क्तिन् स्यात् । घञोऽपवादः । कृतिः । स्तुतिः । (ऋल्वादिभ्यः क्तिनिष्ठावद्वाच्यः ) तेन नत्वम् । 'कीणिः । लूनिः । धूनिः । पूनिः । ( सम्पदादिभ्यः क्विप् ) सम्पत् । विपत् । श्रापत् । क्तिन्नपीष्यते । सम्पत्तिः । विपत्तिः । श्रापत्तिः ।
८६४ ऊति-यूति - जूति - साति- हेति-कीर्तयश्च ३ | ३ | ६७ |
एते निपात्यन्ते ।
८६५ वर वर त्रिव्यवि - मवामुपधायाश्च ६ । ४ । २० ।
समाधिः, विधिः, सन्धिः, अभिसन्धिः, इत्याद्याः कि-प्रत्ययान्ताः पुंल्लिङ्गाः । सर्वत्र 'प्रातो लोपः' इत्यालोपः ।
१ - कीर्णिः - कू ( विक्षेपे ), ऋत, इत्, हलि चेति दीर्घः, निष्ठावद्भावे 'राभ्याम् इति नत्वम्, णत्वम् । २ - विनाशः । पवित्रतायान्तु पूतिः 'पुत्रो विनाशे' इति विनाशे एवं नत्वविधानात् । ३ - श्रवधातोः क्तिनि ज्वरत्वरेति उपधावकारयोरूठ, उदात्तस्वरो निपातन प्रयोजनम्, ऊतिः = श्रवनम् । युतिः, जूतिः, उभयत्र दीर्घनिपातनम् । सातिः (षोऽन्तकर्मणि ) इत्यस्य, अत्र 'चतिस्यति ईत्वे प्राप्ते तद्भावो निपात्यते, ‘नावेच उपदेशे' इत्यात्वम् । हेतिः - हन् धातोः क्तिन्, अनुदात्तेति नलोपः प्रकारस्य ऐत्वं च निपात्यते । कीर्तिः - कृ धातोः ण्यासश्रन्येति युच् प्राप्तः, क्तिन् निपात्यते, 'उपधायाश्च' इतीत्वे रपरत्वम् । | ४ - क्विन् प्रत्ययान्ताः ।
..."
८६३ - धातु से क्तिन् प्रत्यय होता है स्त्रीलिंग भाव में
( वा०-(१) ऋकारान्त तथा ल्वादि धातु से किया गया क्तिन् प्रत्यय निष्ठा के सदृश होता है । (२) संपदादियों से क्विप् प्रत्यय होता है । (३) संपदादियों से क्विन् प्रत्यय भी होता है भाव में और कर्ता से भिन्नकारक में )
८६४ - ऊतियूति श्रादि शब्द निपातन से सिद्ध होते हैं ।
८६५ - ज्वरादि धातुओं की उपधा और वकार को ऊठ होता है 'अनुनासिक क्वि तथा फलादि कित् डि परे रहते ।
