________________
पूर्वकृदन्तम्
રર वशादेः कृतः इण न स्यात् । ” हिंसायाम् । सुशर्मा । 'प्रातरित्वा । ८०१ विड़ वनोरनुनासिकस्याऽऽत् ६।४ । ४१ ।
अनुनासिकस्याऽऽत्स्यात । विजायत इति विजावा। प्रोण अपनयने । अवावा । विच्-रुष रिष् हिंसायाम् । रोट, रेट, सुगण् । ८०२ क्विप च ३।२। ७६ । अयमपि दृश्यते । "उखात्रत् । पर्णध्वत् । वाहभ्रट् । ८०३ सुटजातो णिनिस्ताच्छील्ये ३ । २ । ७८ । अजात्यर्थे सुपि धातोर्णिनिस्ताच्छील्ये द्योत्ये । 'उष्णभोजी। ८०४ मनः ३।२।८२ । सुपि मन्यतेर्णिनिः स्यात् । दर्शमीयमानी। ८०५ आत्ममाने खश्च ३।२।८३ ।
स्वकर्मके मानने वर्तमानान्मन्यतेः सुपि खश् स्यात् । चारिणनिः । पण्डितमात्मानं मन्यते पण्डितंमन्यः । पण्डितमानी।
१-प्रातः पूर्वकाद् 'इण् धातोः' 'क्वनिप्' प्रत्यये लुकि रूपम् । प्रातरेति-इति 'प्रातरित्वा' इति दिग्रहः । प्रातरित्वनशब्दस्य यज्वन्-शब्दवत् रूपाणि । २-वि-जन्+ वनिप्, नस्याऽऽत्वे रूपम्। ६-प्रोण+वनिप, रणस्यात्वे प्रोकारस्याऽवादेशे रूपम् । ४-रुष-रिष्धातोः विच्-प्रत्यये पुगन्तेति गुणे रूपम् । ५-क्रमेण संस-ध्वंस्-भ्रंश-धातवः 'प्रनिदितां....' इति नलोपः। 'वसु-संसु-ध्वंसु....' इति दत्वे चत्वंम् । 'वाहभ्रट्' इत्यत्र तु 'ब्रश्चभ्रस्ज....' इति शस्य षस्वे जश्त्वम् (डत्वम्), चत्वंम् । ६-उष्णं भुङन्ते तच्छील उष्णभोजो- उष्ण' पूर्वकाद् 'भुज्' धातोस्ताच्छील्येऽर्थे 'सुष्यजातौ' इति सूत्रेण णिनि प्रत्यये लघूपधाणे उपपदसमासे कृदन्तत्वेन प्रातिपादिकत्वाद् विभक्तिकारों 'उष्णभोजी' इति । ७–'अरुद्विषदान्तस्य मुम्' इति मुम् ।
८०१-अनुनामिक के स्थान में प्राकारादेश होता है विट, वन् प्रत्यय परे रहते। ८०२-धातु से स्विप प्रत्यय होता है।
८०३-जातिवाचक से मिल सुबन्त उपपद रहते धातु से णिनि प्रत्यय होता है ताच्छील्य द्योत्य रहसे।
८०४-सुबन्त उपपद रहते सत् धातु से णिनि प्रत्यय होता है।
८०५-स्वकर्मक मनन में वलंबान मन् धातु से खश् प्रत्यय होता है सुबन्त उपपद रहते । चकार से णिनि प्रत्यय भी होता है ।
