________________
२२८
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम् परेषु । 'यशस्करी विद्या । श्राद्धकरः । वचनकरः ।
७६६ एजेः खश्३ । २ । २८ । ण्यन्तादेजेः खश् स्यात्। ७६७ अरुद्वि पदजन्तस्य मुम् ६।३।६७।
अरुषो द्विषतोऽजन्तस्य च मुमागमः स्यात् खिदन्ते परे नत्वव्ययस्य । शित्त्वाच्छबादिः। जनमेजयतीति 'जनमेजयः।
७६८ अप्रियवशे वदः खच् ३ । २ । ३८ । "प्रियंवदः । वशंवदः। ७६६ अन्येभ्योऽपि दृश्यन्ते ३ । २ । ७५ । मनिन् क्वनिप वनिए विच एते प्रत्यया धातोः स्युः । ८०० नेड वशि कृति ७ । २ । ८ ।
-यशस्करी-यशः करोति विग्रहे 'कृ' धातोः 'कृओ हेतु-ताच्छील्यानुलोम्येषु' इति प्रत्ययेनुबन्धलोपे गुणे 'यशः कर' इति स्थिते 'अतः कृ-कमि' इत्यादिना विसर्गस्य सत्वे स्त्रीत्वे 'टिडढाणन' इत्यादिना कीपि 'यस्येतिचे त्यकारलोपे विभक्तिकायें 'यशस्करी' इति रूपम् । २-जनमेजयः-णिजन्ताद् 'एज्' धातोः 'एजेः खश्' इति खश् प्रत्ययेऽजवन्धलोपे सशः शित्वात् सार्वधातुकत्वे शपि गुणेऽयादेशे कर्मणि षष्ठ्या 'जन् + अस् ऐजय' इत्यलौकिकविगहे उपपदसमासे सुपो लुकि 'अरुविषदनन्तस्य मुम्' इति मुमि विभक्तिकायें पं जनमेजयः' इति । ३-प्रियपूर्वाद् वशपूर्वाच्च ‘वद्' धातोः 'खच्' स्यादिति सूत्रार्थः। ४-प्रियंवदः-प्रियं वदतीति विग्रहे "प्रियवशे वदः खच' इति 'ख' प्रत्ययेऽनुबन्धलोपे कर्मषष्ठ्यां सुबुल्पत्तेः प्रागेव समासे सुपो लुकि 'अरुषि' इत्यादिना मुमि अनुस्वारे विभक्तिकार्ये 'प्रियंवदः' इति रूपम्। .
७६६-ण्यन्त एज धातु से खश् प्रत्यय होता है।
७६७-अरुण, द्विपत् और अजन्त को मुम् होता है खिदन्त परे रहते अव्यय को बोड़कर।
७६८-प्रिय और वश उपपद रहते वद् धातु से खच् प्रत्यय होता है । ७९६-मनिन्, क्वनिप, वनिप और विच प्रत्यय धातु से होते हैं । ८००-वशादि इत् को इट् का आगम नहीं होता !
