________________
२१२
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम् ७३७ 'अपह नव ज्ञः १।३ । ४४ । शतम जानीते - अपलपतीत्यर्थः। .. ७३८ अकमकाच १।३। ४५ । सर्पिषो जानी = सर्पिषोपायेन प्रवर्तत इत्यर्थः । ७३६ उदश्चरः सकर्मकात् १ । ३ । ५३ । धर्ममुञ्चरते = उल्लङ्घ्य गच्छतीत्यर्थः । ७४० "समस्तृतीयायुक्तात् । १ । ३ । ५४ । परथेन सञ्चरते। ७४१ दाणश्च सा चेच्चतुर्थ्यर्थे १ । ३ । ५५ ।
संपूर्वादाणस्तृतीयान्तेन युक्तादुक्तं स्यात् तृतीयाचेञ्चतुर्थ्यर्थे । 'दास्या 'संयच्छते कामी। कात् 'स्था' धातोः सामान्यतः शेषात् कर्तरि परस्मैपदे प्राप्ते 'समव-प्र-विभ्यः स्थः' इत्यात्मनेपदे 'प्रवतिष्ठते' इति रूपम् ।
१-अपहवे अपलापे, गोपने इति यावत् । २–अपजानीते-'अप' पूर्वकात् 'ज्ञा' धातोः स्वरितेतः उभयपदे प्राप्ते 'अपह् नवे ज्ञः' इति सूत्रेणापलापेऽर्थे प्रात्मनेपदमेवेति 'शतमपजानीते' इत्येत्र । ३-लिटि उच्चेरे। लुङि उदचरिष्ट । ४-संपूर्व कात चरघातोः तृतीयान्तेन योगे प्रात्मनेपदमित्यर्थः । ५-रथेन सञ्चरते-तृतीयान्तयुक्तात –'सम्' पूर्वकात 'चर' धातोः स्वरितेत: उभयपदे प्राप्ते 'समस्तृतीयायुक्तात्' इत्यात्मनेपदनियमे 'रधेन सञ्चरते' इत्येव । ६-प्रात्मनेपदम् । ७-'दास्या संयच्छते कामी'-अत्र 'दास्या' इति 'अशिष्टव्यवहारे दाणः प्रयोगे चतुर्थ्यर्थे तृतीया' इति वार्तिकेन चतुर्थ्यर्थे तृतीयास्ति । तथाच 'दारणश्च सा चतुथ्यः' इति सूत्रेण 'संयच्छते' इत्यात्मनेपदम् । ८-पाघ्राध्मेति दाणो 'यच्छ' प्रादेशः।
७३७-छिपाने अर्थ में ज्ञा धातु से आत्मनेपद होता है। ७३८-अकर्मक ज्ञा धातु से आत्मनेपद होता है। ७३६-उत्पूर्वक सकर्मक चर् धातु से आत्मनेपद होता है। ७४०-तृतीयान्त से युक्त संपूर्वक चर् धातु से अात्मनेपद होता है ।
७४१-तृतीयान्त से युक्त सम्-पूर्वक दाग धातु से आत्मनेपद होता है यदि तृतीया जतुर्थी के अर्थ में हो।
