________________
१८
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम्
तेषामिह ग्रहणं प्रपञ्चार्थम् । चुरादिभ्यस्तु स्वार्थे । (४५१) पुगन्तेति गुणः (४६८) सनाद्यन्ता इति धातुत्वम् । तिप् शबादि । गुणायादेशौ । 'चोरयति ।
६६५ णिचश्च १ । ३ । ७४ । णिजन्तादात्मनेपदं स्यात् कर्तगामिनि कियाफले। चोरयते। चोरयामाल । चोरयिता। चोर्यात् । चोरयिषीष्ट (५१८) गिश्रीति चङ । (५३०) णौ चङीति ह्रस्वः । (५३१) चङीति द्वित्वम् । (३६६) हलादिः शेषः । (५३४) दी? लघोरित्यभ्यासस्य दीर्घः। अचूचुरत् । अचूचुरत । कथ वाक्यप्रबन्धे । २। "अल्लोपः।
६६६ अचः परस्मिन् पूर्व विधो । १।१ । ५७ ।
परनिमित्तोऽजादेशः स्थानिवत् स्यात् स्थानिभूतादचः पूर्वत्वेन दृष्टस्य विधौ कर्तव्ये । इति "स्थानिवत्त्वान्नोपधावृद्धिः। कथयति । अग्लोपित्त्वा
१-चोरयति–'चुर' धातोः 'सत्याप-पाशे'-ति स्वार्थे णिचि 'पुगन्ते' ति गुणे 'चोरि' इत्यस्य 'सनाद्यन्ता धातवः' इति पुन(तुसंज्ञायां लटि तिपि शपि 'सार्वधातुकार्धधातुकयो' रिति गुणे अयादेशे सिध्यति रूपं 'चोरयति' इति । २-चोर्यात-'चुर्' धातोर्णिचि गुणे 'चोरि' इत्यस्य पुनर्धातुसंज्ञायामाशीलिङि तिपि इकारलोपे यासुटि अनुबन्धलोपे 'चोरि यास् त्' इति जाते 'स्को' रिति सकारलोपे 'णेरनिटि' इति णिलोपे 'चोर्यात्' इति रूपम् । ३-अचूचुरत्-'चुर' धातोः स्वायें णिचि 'पुगन्ते' ति गुणे 'चोरि' इत्यस्य पुनर्धातुसंज्ञायों लुङि तिपि इकारलोपेऽडागमे मध्ये च्लौ 'णि-धि,द्रु-सुभ्यः' इति च्लेश्चङि ‘णेरनिटि' इति णि लोपे अचोर् अत्' इति स्थितौ ‘णौ चङ्युफ्यायाः' इति उपधाह्रस्वे 'चङि' इति द्वित्वेऽभ्याससंज्ञायां हलादिशेषे 'सन्वल्लघुनि' इति सन्वद्भावे 'दीर्घोलघोः इत्यभ्यासदोघं सिध्यति रूपम् 'अचूचुरत्' । ४-णिचि 'अतो लोपः' इति अन्त्यावयवस्याऽकार :य लोपः । ५-अल्लोपस्येत्यर्थः । ६-कथयति-प्रदन्तात् 'कथ' धातोः स्वार्थे णिचि 'प्रतो लोपः' इत्यलोपे 'अचः परस्मिन् पूर्वविधौ' इत्यल्लोपस्य स्थानिवद्भावे 'प्रत उपधायाः' इति वृद्धयभावे 'कथि' इत्यस्य पुनर्धातुसंज्ञायो लटि तिपि शपि गुणेऽयादेशे सिनि रूपं 'कथयति' इति ।
६६५-णिजन्त धातुओं से आत्मनेपद होता है कर्तृगामी क्रिपाफल में ।
६६६-पर को निमित्त मान कर होनेवाला जो अच् के स्थान में आदेश, वह म्थानिवत् होता है स्थानिभूत अच् से पूर्व दृष्ट को विवि करने में।
