________________
१४२
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम् ५४२ तृ-फल-भज त्रपश्च ६ । ४ । १२२ । एषामत एत्वमभ्यासलोपश्च स्यात् किति लिटि सेटि थलि च 'पे। त्रपिता, २त्रप्ता । त्रपिष्यते, त्रप्स्यते । त्रपताम् । अत्रपत । त्रपेत । त्रपिषीष्ट, त्रप्सीष्ट । अत्रपिष्ट, अत्रप्त । अत्रषिप्यत, अत्रप्स्यत । इत्यात्मनेपदिनः।
प्रथ उभयपदिनः । श्रिञ् सेवायाम् । १ । श्रयति, । श्रयते । शिश्राय, शिश्रिये । श्रयिता। श्रयिष्यति, श्रयिष्यते । श्रयतु, श्रयताम् । अश्रयत्, अश्रयत । श्रयेत्, श्रयेत । "श्रीयात्, श्रयिषीष्ट । चङ् ' अशिश्रियत्, अशिश्रियत । अश्वयिष्यत्, । अश्रयिष्यत । भृञ् भरणे । २। भरति, भरते । बभार । बभ्रतुः । बभ्रः। बभर्थ । बमृव । बभृम । बभ्रे । बभृषे । मर्तासि, भर्तासे । भरिष्यति, भरिष्यते । भरतु, भरताम् । अभरत अभरत । भरेत्, भरेत । ५४२ रिङ् श-यग-
लिङ्घ ७ । ४ । २८ । शे यकि यादावार्धधातुके लिङि च ऋतो रिङ् आदेशः स्यात् । रीङि प्रकृते रिङ् विधानसामर्थ्याही? न ‘भ्रियात् ।
५४४ उश्च १।२।१२।
१-पे-'त्रप् धातोलिटि लस्य तकारादेशे तस्य 'एश्'-प्रादेशे द्विरवेऽभ्यासकार्य 'त त्रप् ए' इति स्थिते 'त्रि-फल भज-त्रपश्च' इति एत्वेऽभ्यासलोपे च सिध्यति रूपं 'पे' इति । २-ऊदित्वाद् वेट । ३-'झलो झलि' इति सलोपः। ४-शिधियतुः, शिश्रियुः शियिथ, शिश्रिययुः इत्यादि । ५-'प्रकृत्सार्वधातु...' इति दीर्घः । ६-अशिश्रियत्'श्रि' धातोलुंडि लस्य तिपि इकारलोपे इडागमे च्लो 'रिणश्रि-द्रु-स म्यः कर्तरि-च इति च्लेश्चडि 'प्रश्रिअ त्' इति स्थिते 'चङि' इति द्वित्वेऽभ्यासकार्ये 'अचिश्नु'रिति इयडादेशे 'प्रशिश्रियत्' इति रूपम् । ७-'ऋद्धनोः स्ये' इति 'इट' । ८-'प्रकृसावं. ' इति दीर्घः प्राप्तः, 'रिङ' इति ह्रस्वविधानसामान भवति ।
५४२-तृ-फल्-मज-त्रप धातुओं के अकार को एत्वाभ्यास लोप होता है कित् लिट और सेट थल परे रहते । इत्यात्मनेपटिनः ।
अथ उभयपदिनः। ५४३-श यक् और यकारादि आर्धधातुक लिङ् परे रहते ऋकार को रिङ् होता है। ५४४-ऋवर्ण से परे झलादि लिङ् और सिच कित् होते हैं, तङ परे रहते ।
