________________
१३४
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम्
श्रथ प्रात्मनेपदिनः – एष वृद्धौ । १ ।
५०८ टित आत्मनेपदानां टेरे ६ । ४ । ७६ । टितो लस्यात्मनेपदानां टेरेत्वम् । एधते । ५०६ तो ङितः ७ । २ । ८१ ।
अतः परस्य ङितामाकारस्य इय् स्यात् । 'एधेते । एधन्ते । ५१० थासः से ३ | ४ | ८० |
टितो लस्य थासः से स्यात् । एधसे । एधेथे । एधध्वे । “२७४ अतो गुणे" । एधे । एधावहे । एधामहे ।
५११ इजादेश्च गुरुमतोऽनृच्छः ३ । १ । ३६ । इजादिर्यो धातुर्गु रुमानृच्छत्यन्तस्तत श्रम् स्याल्लिटि । ५१२ श्राम्प्रत्ययवत् कृञोऽनुप्रयोगस्य १ । ३ । ६३ । आम्प्रत्ययो 'यस्मादित्यतद्गुणसंविज्ञानो बहुव्रीहिः । ग्रम्प्रकृत्या तुल्य
१ - एधेते - 'ए' धातोलंटि प्रथमपुरुषद्विवचने श्रातामादेशे शपि 'एध् प्र प्राताम्' इति स्थितौ 'प्रातो ङितः' इति प्रकारस्य इयादेशे 'लोपो ब्योर्वलि' इति यकारलोपे गुणे 'टित श्रात्मनेपदानाम्' इति टेरेल्वे सिध्यति रूपम् 'एधेते' इति । २ - तद्गुरण संविज्ञानोऽतद्गुणसंविज्ञानश्चेति द्विविधो बहुव्रीहिः । तस्य = अन्यपदार्थस्य ( प्रधानीभूतस्य ) गुणाः = विशेषरणानि तेषां संविज्ञानम् = क्रियान्वयितया ज्ञानं विद्यते यत्र स तद्गुणसंविज्ञानः यथा "लम्बकर्णमानय" इत्यादौ श्रन्यपदार्थस्य ( प्रधानीभूतस्य ) पुरुषादेः गुरणाः करर्णादयः श्रानयन कियान्वयितया प्रतीयन्ते । यत्र च - प्रधानीभूतान्यपदार्थं विशेवरणानि कियान्वयितया न विज्ञायन्ते सोऽतद्गुणसं विज्ञान:- यथा "दृष्टसागरमानय"
1
अथात्मनेपदिनः
५०८ - टित् लकार सम्बन्धी श्रात्मनेपद की टि को एत्व होता है । ५०६ - कार से परे ङित् के ा को इय होता है ।
५१० - टित् लकार के थास् को से आदेश होता है ।
५११ - इजादि गुरुमान् धातु से ऋच्छति को छोड़कर ग्राम होता है । ५१२ अनुप्रयुज्यमानं कृ धातु से प्रकृति के तुल्य श्रात्मनेपद होता है ।
(अर्थात श्रम प्रकृति यदि आत्मनेपदी हो तो कृञ से श्रात्मनेपद होता है, अन्यथा नहीं )
