________________
१२४
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम् आर्धधातुक विवक्षायामायादयो वा स्युः । (कास्यनेकाच आम् वक्तव्यो लिटि)। प्रास्कासोराविधानान् मस्य' नेत्त्वम् ।
४७० अतो लोपः ६ । ४ । ४८ । आर्धधातुकोपदेशे यददन्तं तस्यातो लोप आर्धधातुके । ४७१ आमः २।४ । ८१ । आमः परस्य लुक। ४७२ कृञ्चानुप्रयुज्यते लिटि ३ । १ । ४० । आमन्ताल्लिट्पराः कृभ्वस्तयोऽनुप्रयुज्यन्ते । तेषां द्वित्वादि । ४७३ उरत् ७ । ४ । ६६ ।
अभ्यास ऋवर्णस्याऽत् स्यात् । वृद्धिः। गोपायाञ्चकार । द्वित्वात् परत्वाद्यणि प्राप्ते।
1-अन्यथा मकारस्येत्संज्ञायां मित्त्वात् "मिदघोन्त्यात्परः" इति शास्त्रेण प्रासकासघात्वोः-पा-मास् का मास इत्यत्र दोघेण तादवस्थ्यमेवेति तयोराम्-विधानमेव व्यर्थ स्यात् । २-गोपायाञ्चकार-गुपधातोः 'पायादय प्रार्धधातुके वा' इति विकल्पेनायप्रत्यये 'पुगन्ते' ति गणे धातुसंज्ञायां लिटि 'कास्यनेकाच प्राम् -वक्तव्यो लिटि' इति पाम् प्रत्यये प्रास्कासोरामविधानात् भकारस्येत्वाभावेन लोपाभावे 'गोपाय ग्राम लिट् इति स्थितौ 'मतो लोप' इत्यल्लोपे 'प्रामः' इति लिटा लुकि 'कृञ्चानुप्रयुज्यते लिटि' इति लिटपरककृत्रनुप्रयोगे लिटस्तिपि पलि कृत्रो द्वित्वेऽभ्याससंज्ञायाम 'उरत' इति अभ्यासऋवर्णस्याकारे रपरे च कृते 'हलादि शेषः' इति रलोपे 'कुहोश्चुः' इति अभ्यासककारस्य चकारे 'गोपायाम चक प्र' इत्यवस्थायाम् 'प्रचोगिति' इति ऋकारस्य वृद्धौ रपरत्वे मकारस्यानुस्वारे परसवर्णे च सिध्यति रूपं 'गोपायाञ्चकार' इति ( भवनुप्रयोगे 'गोपायांबभूव', अस्तेरनुप्रयोगे 'गोपायामास', पायाभावपक्षे च 'जुगोप' इति रूपम् ।
(वा० कास् और अनेकाच धातु से आम होता है लिट् परे रहते । )
४७०-आर्धधातुक उपदेशकाल में जो अकारान्त उसके अका लोप होता है आर्धधातुक परे रहते।
४७१-श्राम से परे लिट् का लोप होता है। ४७२-श्रामन्त से परे लिट् परक कृ, भू अस् का अनुप्रयोग होता है। ५७३-अभ्यास ऋवर्ण को अत् होता है।
