________________
७६
हलन्तपुल्लिङ्गाः २६६ भस्य टेलोपः ७।१।८८ । भस्य पथ्यादेष्टेर्लोपः।पथः । पथा । पथिभ्याम् । एवं मथिन् 'ऋभुक्षिन् । २६७ ष्णान्ता पट १ । १ । २४ ।
षान्ता नान्ता च संख्या षट्संज्ञा स्यात् । पञ्चन्शब्दो नित्यं बहुवचनान्त । पञ्च । पञ्च । पञ्चभिः । पञ्चभ्यः । पञ्चभ्यः । नुट ।
२६८ नोपधायाः ६ । ४ । ७। नान्तस्योपधाया दीर्घो नामि । पञ्चानाम् । पञ्चसु । २६६ अष्टन आ विभक्तो ७।२।८४ हलादौ वा स्यात् । ३०० अष्टाभ्य औश् ७ । १ । २१ ।
कृताकारादष्टनो जश्शसोरौश् । अष्टभ्य इति वक्तव्ये कृतात्वनिर्देशो जश्शसोर्विषये आत्वं शापयति । अष्टौ । अष्टौ । अष्ठाभिः । अष्टाभ्यः । अष्टाभ्यः। अष्टानाम् । अष्टासु । आत्वाभावे - अष्ट । पञ्चवत् ।
1-मन्थाः मन्थानौ । शसादौ-मथः, मथा इत्यादि। ऋभुक्षाः ऋभुक्षाणौ । शसादौ-ऋभुक्षः, ऋभुमा, इत्यादि । २-'षड्भ्यो लुक्' इति जसशसोलुंक् , नलोपश्च । ३-'षट्चतुय॑श्च' इति नुट । ४-'रायो हलि' इत्यतः 'हलि' इत्यपकृष्यते । "अष्टनो दीर्घाद्" इति सूत्रे दीर्घग्रहणसामर्थ्यादस्य (प्रात्वस्य ) वैकल्पिकत्वमवगम्यते । ५-(सूत्रे ) प्रष्टाभ्यः इति । ६-अष्टो-'अष्टन्' शसि 'अष्टन-मा विभकौं नकारस्य प्रास्त्रे सवर्णदी| 'अष्टाभ्य प्रौश' इति शसः ( जसो ) वा प्रौसि अनुबन्धलोपे 'वृद्धिरेचि' इति वृद्धौ सिध्यति रूपम् 'अष्टौ' इति (पौत्वाभावे 'अष्ट' इति रूपम् )। ७-'षट्चतुभ्यः' इत्यनेन नुटि 'नोपधायाः' इति दीधै नलोपः।
२६६-भसंज्ञक पथ्यादि की टि का लोप होता है । २६७-षान्त नान्त संख्या की षट् संज्ञा होती है । ६८-नान्त की उपधा को दीर्घ होता है, नाम परे रहते । २६६-अष्टन् को आत्व होता है विकल्प. से, हलादि विभक्ति परे रहते । ३००-कृताकार अष्टन् शब्द से परे जस् शस् को और आदेश होता है।
