________________
મુદ્રા દ્વારા જલ્દી સમજાઈ જાય છે. પંચાંગ પ્રણિપાત મુદ્રા-દ્વારા જ્યારે દેવ-ગુરુજ્ઞાનને વંદન કરાય છે ત્યારે મોઢેથી સૂત્ર, કાયાથી મુદ્રા અને મનથી ભાવના દર્શન થાય છે. ધાર્મિક અનુષ્ઠાનો કે પ્રતિક્રમણાદિમાં પણ મુદ્રાનો ઉપયોગ થાય છે. તે હિતકારી છે.
કેટલીક મુદ્રાના નામો ૧. સૌભાગ્યમુદ્રા, ૨. સુરભિમુદ્રા, ૩. મહામુદ્રા, ૪. પ્રવચન મુદ્રા, ૫. પરમેષ્ઠીમુદ્રા, ૬. અંજલિમુદ્રા, ૭. ધેનુમુદ્રા, ૮. મત્સ્યમુદ્રા, ૯. વંદન મુદ્રા.
મુદ્રા અને શ્રમણ :
આચાર્યો – પ્રવચન મુદ્રામાં ઉપદેશ આપે.
ઉપાધ્યાય – અનુયોગ મુદ્રામાં જ્ઞાન વાચના આપે. સાધુ - સ્વાધ્યાય, જાપ, કાઉસ્સગ્ગ મુદ્રામાં કરે. સ્થાપનાચાર્યજી સ્થાપન મુદ્રામાં સ્થાપના થાય.
-
આચાર્યો શાસનના સ્થંભ કહેવાય. જિનશાસન ઉપર કોઈ વિઘ્ન આવ્યું હોય આવવાનું હોય ત્યારે આ આચાર્યો જ વિઘ્નને દૂર કરવા પ્રયત્ન કરતા હોય છે. અને પાંચમા આરાના અંત સુધી એ પ્રયત્ન કરતાં જ રહેશે. આચાર્યપદના આરાધક પુરુષોત્તમ રાજા :
જગતમાં જીભ અને દાંત એ બેમાં જીભ ભોગવે (ખાઈ જાય) અને દાંત ભોજનને ખાવાલાયક બનાવે. તેમ પુણ્ય અને પુરુષાર્થની સ્પર્ધા થતી જોવા મળે છે. પુણ્ય-ભૂતકાળમાં નિર્માણ કરેલું છે, જ્યારે પુરુષાર્થ વર્તમાન કાળની પુણ્ય ભોગવવાની પ્રવૃત્તિ છે. તેથી જ આચાર્ય પદનું આરાધન કરનાર આત્મા આવતી કાલે (ભવે) સર્વોત્તમ પદનો અવશ્ય સ્વામી થાય.
પુરુષોત્તમ રાજાએ આ પદની આરાધના કેવી રીતે કરી તેનો થોડો અનુભવ કરી લઈએ.
પદ્માવતી નગરીમાં પુરુષોત્તમ રાજા નીતિ નિયમથી રાજ્ય કરતો હતો. તેને તેવોજ ધર્માનુંરાગી સુમતિનામે મંત્રી રાજ્યની શોભા કીર્તિ વધારવા પ્રયત્ન કરતો હતો.
એક દિવસ રાજ સભામાં ફુડ-કપટમાં નિપુણ એવો કપાલી યોગી આવ્યો. રાજાએ યથોચિત સત્કાર કરી આવવાનું પ્રયોજન પૂછ્યું. યોગીએ કહ્યું, છ મહિનાથી હું એક સાધના કરું છું પણ ઉત્તરસાધક વિના એ સિદ્ધ થતી નથી. આપના જેવા પરોપકારી જો મને અનુમતિ આપે તો મારું જીવન ધન્ય થઈ જાય.
૩૪