________________
ટૂંકમાં વિનયનું સર્વપ્રથમ ફળ (૧) સુશ્રુષા (સાંભળવાની ઈચ્છ), (૨) ત્યાર પછી શાસ્ત્રબોધ, (૩) જ્ઞાનનું ફળ વિરતિ, (૪) વિરતિથી સંવર (પાપનો-આશ્રવનો નિરોધ), (૫) સંવરથી તપ કરવાનું વીર્ય-સામર્થ્ય, (૬) તપથી (ક્લિષ્ટ) કર્મોની નિર્જર, (૭) કર્મ નિર્જરાથી ક્રિયાની નિવૃત્તિ, (૮) ક્રિયાની નિવૃત્તિથી અયોગી અવસ્થા, (૯) અયોગી અવસ્થાથી સંસારની પ્રવૃત્તિ (ઘટમાળ)નો અંત, (૧૦) છેલ્લે મોક્ષપ્રાપ્તિ. આ રીતે પરંપરાએ મોક્ષ અપાવનાર ગુણને જીવે નિત્ય જીવનમાં ઉતારી ધન્ય બનવું જોઈએ.
જીવનમાં જેમ વિનયની પ્રધાનતા છે, તેમ ક્ષમા-નમતા પણ અતિ આવશ્યક છે. ક્ષમાની શક્તિ “મિચ્છામિ દુક્કડ' એટલી મર્યાદિત નથી. જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં ક્ષમાનું માહાભ્ય છૂપાયેલું છે. “ભૂલ થઈ એ શબ્દથી જેમ કષાયોને ઠંડા પાડવામાં આવે છે, તેમ શાસ્ત્રોમાં ઉપકાર ક્ષમા, અપરાધ ક્ષમા, વિપાક ક્ષમા, વચન ક્ષમા, ધર્મ ક્ષમા જેવા અનેક પ્રકારો દર્શાવ્યા છે. ટૂંકમાં આ ક્ષમાધર્મ દ્વારા વિનય-વિવેકને જીવનમાં ફેલાવવાના છે. ક્ષણે ક્ષણે ક્ષમાને નજર સામે રાખી દ્વેષની માત્રાને ઘટાડવાની છે. છેલ્લે ધર્મસ્થાનકે ક્ષમાવાન થઈ જીવન સફળ કરવાનું છે.
૧૦૨
૧૦ર.
