________________
છે. કારણે
ઈતિહાસ તેનો સાક્ષી
*
.
ઈતિહાસના પાનાઓ પાસે કાન માંડીએ છીએ, ત્યારે સંભળાતું અનિત્યતાનું કરુણ સંગીત દિલને ધૂાવી દે છે. બાર યોજનાના વિસ્તારવાળી રાજગૃહીનાં જીર્ણ ખંડેરોમાં કાળ પુરુષનું ક્રૂર અટ્ટહાસ્ય પડઘાય છે. બિહારની એ જાજરમાન નગરીઓ આજે લાંબી સોડ તાણીને પોઢી ગઈ છે. આબુની તળેટીમાં વસેલી ચંદ્રાવતી નગરીના ૫૦૦ જિનાલયો અને હજારો મહેલોના ખડેરોય આજે વિદ્યમાન નથી. તે નગરીનાં સેંકડો ક્રોડોપતિઓની રાખનો કણ પણ આજે વિદ્યમાન નથી. મોહન-જો-દડો અને હડપ્પાના પુરાતન અવશેષો વસ્તુ માત્રની વિનશ્વરતાના દસ્તાવેજી પુરાવા નથી?
પૃથ્વીતલને જિનબિંબોથી મઢી દેનાર સંપ્રતિ તો વિલય પામ્યો. તેનો તે વિશાળ ઉપહાર પણ આજે ક્યાં જડે છે. કુટિલ રાજનીતિઓથી ભલભલાને સકંજામાં લેનાર ચાણક્ય સ્વયં યમના સકંજામાં આવી ગયો.
જેના નામની સંવતો ચાલુ થઈ, તે વિક્રમાદિત્ય કે ઈશુખ્રિસ્તના વિલયની વાત તો તે સંવત અને સન પાસેથી જ જાણવા મળે છે. ઈતિહાસના પાનાઓ પાસેથી પાટણ અને ખંભાતનો વૈભવ જાણીને ત્યાં દોડી જવાનું મન થાય અને તે શહેરોની આજની ભગ્ન દશા આપણા ઉત્સાહને અધમૂઓ કરી નાંખે છે. ધરતીને ધ્રુજાવનાર કેટલાય ભડવીરો ધરતીમાં જ સમાઈ ગયા. કેટલાય મહાનગરો ધરતીના પેટાળમાં દટાઈ ગયા. પુરાતત્વખાતાની વહી વાંચતા એ દટાયેલા નગરોનાં ભગ્ન અવશેષોનો
હૃદયકંપ છે ૧૨૬
