________________
આંસુથી અભિષેક કરવાનું દિલ થઈ આવે છે.
અજમેરથી આગ્રા સુધીના રસ્તાને શિંગડા અને ખોપરીના તોરણથી શણગારનાર અકબરને શિંગડા તો નહોતા. પણ તેની ખોપરી'ય આજે ક્યાં જડે છે. મુમતાજનો તાજમહેલ બંધાવનાર શાહજહાં પણ કબર નીચે પોઢી ગયો. વોરન હેસ્ટીંગ્સ, માઉન્ટબેટન, લાઈવ આ બધાં ભારતમાં આવીને ઘણું તોફાન કરી ગયા. પણ કાળનાં ખપ્પરમાં એય હોમાઈ ગયા. ઝાંસીની રાણી, તાત્યા ટોપે, નાના ફડનવીશ, પ્રતાપ અને શિવાજી બધાય માત્ર ઈતિહાસના પાનાઓ પર નામ માત્રથી રહી શક્યા. કરેંગે યા મરેંગેની ઘોષણા કરનાર ગાંધીજીએ ધારેલું કર્યું, તોય મર્યા તો ખરા જ. ભારતનો પ્રજાસત્તાક દિન પણ ન જોઈ શક્યા. અબ્રાહ્મ લિંકન અમેરિકાના પ્રમુખ બનીને લોકશાહીના આદર્શો માટે ઘણું ઝઝૂમ્યા. પણ આખરે તે'ય મોત સામે ન ઝઝૂમી શક્યા. ટોલ્સટોય, ટાગોર, કન્ફશિયસ, સોક્રેટિસ, ખલિલ જીબ્રાન, ડાયોજિનિસ કે ડેસ્મિથીન તત્ત્વજ્ઞાનનાં પ્રકાશ માટે ખૂબ મથ્યા. તેમની એ મથામણો પર મૃત્યુએ પડદો પાડી દીધો. Freedom is our Birth right ના ઉદ્ઘોષક તિલકે ખરેખર આ દેહથી Freedom મેળવીને Birth right જાળવી રાખ્યો. રાજઘાટ અને શાંતિઘાટમાં ભારતનો સ્વાતંત્ર્યપ્રેમ સૂઈ ગયો છે. હિટલર અને નેપોલિયન જેવા શાસકો એક વાર આખી દુનિયાને ધ્રુજાવતાં, આજે તેમનો કોઈ પત્તો નથી. ચંલબના ડાકુઓને બુઝવનારો જય પ્રકાશજી યમડાકૂને ક્યાં બુઝવી શક્યા?
સમગ્ર ભારતની ધુરા હાથમાં લઈને સૌને હંફાવનારા ૨૦ મુદ્દાના આર્થિક કાર્યક્રમોના ઉદ્ઘોષક ભારતના વડાપ્રધાન શ્રીમતી ઇંદિરા ગાંધીજીએ પણ આખરે વડાપ્રધાનપદેથી જ નહિં, જગતના ચોકમાંથી જ નિવૃત્ત
હથકંપ ( ૧૨૦
