________________
તત્ત્વજ્ઞાનનો કેટલી સહજતાથી અંગીકાર કર્યો હશે ?
પત્નીનાં મૃત્યુના સમાચાર મળતા વિહ્વળ બનવાને બદલે નરસિંહ મહેતા ગાઈ ઊઠે છે :
ભલું થયું ભાગી જંજાળ સુખે ભજશું શ્રી ગોપાળ.”
સંસારના બોજથી નાસી છૂટવાની આ કોઈ પલાયનવૃત્તિ નહોતી, કે વ્યક્તિના અસ્તિત્વથી કંટાળો કે ત્રાસ અનુભવ્યાનો પણ આમાંથી ધ્વનિ નિકળતો નથી. જીવન અને મૃત્યુના ભેદને જાણીને આત્મરસમાં તરબોળ બનેલા જાગૃત આત્માની આ અલગારી ખુમારી હતી.
પણ, બધાય નરસિંહ મહેતા થોડા જ હોય કે મૃત્યુનો આટલી સહજતાથી એકરાર કરી શકે ?
એક નગરની સુધરાઈની બેઠકમાં એક સભાસદે નગરના સ્મશાનને દરવાજા કરાવવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. તુરંત જ એક બીજા સભાસદે તેનો વિરોધ કરતાં કારણ આપ્યું, “સ્મશાનને દરવાજાની કોઈ જરૂર નથી, કારણ કે અંદર ગયેલા કોઈ બહાર નીકળી શકવાના નથી અને બહાર રહેલાં કોઈ અંદર જવા ઈચ્છતા નથી.”
આ વિરોધમાંથી સમાજમાં વરતાતી મૃત્યુના સ્વીકાર અંગેની બેપરવાઈનો પડઘો પડે છે.
મૃત્યુ મોટા માંધાતાઓને પણ બેચેન બનાવે છે. મોટા મહારાજાઓ પણ તેનાથી ફફડે છે. જીવન એ કાચની બંગડી જેવું છે, મૃત્યુના ધક્કાથી તે બટકી જવાનું છે, આ વાસ્તવિકતા જેણે આત્મસાત્ કરી છે, તેને કોઈ સ્વજનનો વિયોગ વ્યાકુળ બનાવી શકતો નથી. જેણે આ તત્ત્વજ્ઞાનને પચાવ્યું નથી. તેને ભાગે તો રુદન, વિલાપ, પોક, આકંદ અને મરસિયા જ લખાયેલાં છે. | રાજા ભર્તુહરિ અને રાણી પિંગલા ઝરૂખામાં બેઠા હતા. રસ્તા પરનું એક દશ્ય જોઈને રાણીએ રાજાને પૂછ્યું “સ્વામી ! આ એક માણસને આમ મુશ્કેટા બાંધીને રડતા રડતા લોકો તેને ક્યાં લઈ જાય છે ? અને
હદયકંપ ૯૬
