________________
આ પાછળ કારમું આક્રંદ કરતી બાઈ છૂટા વાળ રાખીને ક્યાં જઈ રહી છે ?”
“પ્રિયે, આ માણસ મૃત્યુ પામ્યો છે. બધાં તેને સ્મશાનમાં બાળવા લઈ જાય છે. પેલી સ્ત્રી તેની પત્ની છે. તે સતી સ્ત્રી ચિતામાં પતિની સાથે બળી મરશે, કારણ કે, પતિનો વિરહ તે જીરવી શકે તેમ નથી.”
આ સાંભળી રાણી હસી. “અરે, પતિના વિરહમાં આટલું પણ કેવી રીતે જીવી શકાય ? તુરંત જ પ્રાણ છોડી દેવા જોઈએ.”
હા, હું તારો પતિપ્રેમ જોઈ લઈશ !” એમ કહીને રાજાએ ગાંઠ વાળી.
ઘણા મહિનાઓ બાદ એક યુક્તિ રચી. યુદ્ધમાં ગયાનો ડોળ કર્યો અને વિશ્વાસુ દૂત સાથે યુદ્ધમાં પોતે મૃત્યુ પામ્યાનો જૂઠો સંદેશ રાણીને મોકલાવ્યો. તે સંદેશ સાંભળતા જ ઝરુખા પરથી પડતું મૂકીને રાણીએ પ્રાણ ત્યાગ કર્યો. અને પત્નીના આ મૃત્યુના સમાચારથી રાજા ભર્તુહરિ અત્યંત વિહળ બન્યો. પાગલ જેવો બની ગયેલો તે “પિંગલા પિંગલા” ની બૂમ મારતો ચારે કોર ભમવા લાગ્યો. મંત્રીઓ ઉચાટમાં પડ્યા અને મહાજન મૂંઝવણમાં મૂકાયું. નદીના પટ પર પાગલની જેમ ચાલી રહેલા ભર્તુહરિને સામેથી આવતા એક મહાત્મા મળ્યા.
* ભર્તુહરિના પાલમપનની વાત મહાત્માને કાને મંત્રીઓએ પહોંચાડી દીધી હતી. રાજા પાસે પહોંચતા જ મહાત્માએ પોતાનું લાકડાનું કમંડળ મોટા પથરા સાથે અફાળ્યું અને તે તૂટી ગયું. કમંડળ નષ્ટ થવાથી મહાત્મા વિલાપ અને આક્રંદ કરવા લાગ્યા. રાજાએ રાજ્યમાંથી બીજું કમંડળ આપવા મંત્રીઓને સૂચના કરી, પણ મહાત્માએ તે જ કમંડળની માંગણી જારી રાખી. ત્યારે ભર્તુહરિએ કહ્યું, “મહાત્માજી, આપ જ્ઞાની થઈને આવી જીદ કરો છો ? કહો તો સોનાનું કમંડળ અપાવું પણ જે તૂટી ગયું છે તે કમંડળ કદી પાછું મળતું હશે ?” તુરંત મહાત્માએ દાવ ખેલ્યો.
હૃદય કંપ છે ૯૭
