________________
બીજા મને કેવો જાણે છે? હું મને કેવો જાણું છું? ક્યા દોષોને હજુ મેં પકડી રાખ્યા છે?
પ્રથમ પ્રશ્નમાં જ ગૂંચવાઈ જવાય તેવું છે. હું કોણ ? સહુથી સહેલો લાગતો આ પ્રશ્ન સૌથી અધરો છે. જન્મજન્માન્તરો વહી જાય તોય આ કોયડાનો ઉકેલ ન જડે તેવું પણ બને. અને, આ પ્રશ્નનો સહી જવાબ મળ્યા પછી વધુ જન્મો કરવા ન પડે. અહીં ગોખેલા પોપટિયા પાઠ જેવા જવાબની કોઈ વાત નથી.
હું કોણ? આ પ્રશ્ન આમ તો ઊઠવો જ અધરો છે. આ તે વળી પ્રશ્ન છે? હું કોણ ? હું હેમચંદ... હું ડાહ્યાભાઈનો દીકરો... હું પેથાલાલનો પિતા... હું કનિયાનો કાકો... હું મનિયાનો મામો... હું મલાનો માસો... હું ફલાણાનો જુઓ... હું સોમાલાલનો સાળો... હું બુધાલાલનો બનેવી... હું જેઠાલાલનો જમાઈ... હું આઠ કરોડનો આસામી... હું મોટી કંપનીનો માલિક... હું બે ફેક્ટરીનો માલિક... હું સવાસો સેવકોનો શેઠ... હું પાંચ સંસ્થાઓનો પ્રમુખ... હું તેર સંસ્થાના ટ્રસ્ટી... હું ચાર સંસ્થાના ચેરમેન... હું દસ ડિગ્રીનો ધારક !
આવા તો હજારો જવાબ, વગર પૂર્વતૈયારીએ આપણે હોંશથી આપી શકીએ. પણ, એ ધર્મજાગરિકા નથી. એ તો મોહનિદ્રામાં થતો નર્યો બકવાશ છે.
હાડમાંસના પિંજરાને હું માની લેવો તે નરી ભ્રમણા છે. આ ભ્રમણાને અકબંધ રાખીને જીવ અનંત ભવોનો પ્રવાસ ખેડી નાંખે છે.
આ ભ્રમણાને જીવે ખૂબ જતનથી સાચવી છે. આ ભ્રમણા જ | માનકષાયનું પ્રાણતત્ત્વ છે.
માન-અપમાનના ખ્યાલો આ ભ્રમણામાંથી નીપજ્યા છે.
